रेशीमशेती: कमी गुंतवणुकीत अधिक नफा मिळवण्याची संधी

Silk Farming : आपल्या गावाकडं शेतीवरच आपलं जगणं अवलंबून असतं. पाऊस चांगला पडला, की पीक चांगलं येतं आणि जर पाऊस कमी झाला, की सगळं गणित बिघडतं. अशा परिस्थितीत पारंपरिक शेतीबरोबरच काही पूरक व्यवसाय करायला पाहिजेत, जे कमी गुंतवणुकीत चांगला नफा देतील. त्यातलं एक महत्त्वाचं नाव म्हणजे रेशीमशेती (Silk Farming).

Silk Farming in Marathi: रेशीमशेतीसाठी सरकारी योजना आणि मदत

👉 अधिक माहितीसाठी:
🔹 राज्य कृषि विभाग किंवा जिल्हा रेशीम कार्यालयात संपर्क साधा.
🔹 CSB च्या वेबसाईटवर ऑनलाईन अर्ज भरा – https://csb.gov.in/
🔹 बँका व जिल्हा उद्योग केंद्रांतून योजनांची माहिती घ्या.

🚜 सरकारी योजनांचा लाभ घ्या आणि कमी गुंतवणुकीत जास्त नफा मिळवा!

1). रेशीमशेती म्हणजे काय?

रेशीमशेती म्हणजे रेशीम किड्यांचे पालन करून त्यांच्यापासून रेशीम धागे तयार करण्याची प्रक्रिया. या व्यवसायात तुठाची लागवड (Mulberry Farming) करून त्यावर रेशीम किड्यांचे संगोपन केले जाते. हे किडे तुठाच्या पानांवर पोसले जातात, त्यानंतर ते कोष (Cocoon) तयार करतात, आणि त्यापासून उत्कृष्ट प्रतीचे रेशीम (Silk) निर्माण होते.

रेशीमशेतीचे मुख्य घटक:

✅ तुठाची झाडे (Mulberry Trees) – रेशीम किड्यांचे अन्न.
✅ रेशीम कीटक (Silkworms) – तुठाची पाने खाऊन ते कोष तयार करतात.
✅ कोष संकलन व प्रक्रिया (Cocoon Harvesting & Processing) – कोषांमधून रेशीम धागे काढले जातात.

रेशीमशेतीचे प्रकार:

1. मुलबेरी रेशीम (Mulberry Silk) – भारतात सर्वाधिक उत्पादन.
2. तसर रेशीम (Tasar Silk) – जंगलातील झाडांवर वाढणाऱ्या किड्यांपासून मिळते.
3. एरी रेशीम (Eri Silk) – नैसर्गिकरित्या मिळणारे आणि गरिबांसाठी फायदेशीर.
4. मूगा रेशीम (Muga Silk) – विशेषतः आसाममध्ये प्रसिद्ध.

भारतामध्ये रेशीमशेती कोठे होते?

भारत हा जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा रेशीम उत्पादक देश आहे. महाराष्ट्र, कर्नाटक, तामिळनाडू, आंध्रप्रदेश आणि पश्चिम बंगालमध्ये मोठ्या प्रमाणावर रेशीमशेती केली जाते.

रेशीमशेती का करावी?

✔ कमी गुंतवणूक आणि जास्त नफा.
✔ शेतीसोबत पूरक व्यवसाय म्हणून फायदेशीर.
✔ सरकारकडून अनुदान आणि मदत उपलब्ध.
✔ स्थिर आणि सतत उत्पन्नाचा स्रोत.

फायदेशीर बांबू शेती कशी करावी : लागवड पद्धत आणि योग्य बांबूच्या जाती – आपला बिझनेस

2). रेशीमशेती कशी सुरू करावी?

रेशीमशेती सुरू करण्यासाठी योग्य नियोजन, जमिनीची निवड, तुठाची लागवड आणि रेशीम किड्यांचे पालन आवश्यक असते. हा व्यवसाय कमी गुंतवणुकीत सुरू करता येतो आणि योग्य व्यवस्थापन केल्यास मोठा नफा मिळवता येतो. खालीलप्रमाणे तुम्ही रेशीमशेती सुरुवात करू शकता:

१. योग्य जागेची निवड आणि तयारी

• रेशीमशेतीसाठी तुठाच्या झाडांची लागवड करावी लागते.
• मध्यम काळी किंवा गाळाची जमीन या शेतीसाठी चांगली असते.
• पाण्याची सोय असलेली जागा निवडावी. (ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर फायदेशीर ठरतो.)
• जमिनीची चांगली नांगरट करून शेणखत व सेंद्रिय खतांचा वापर करावा.

२. तुठाची लागवड (Mulberry Plantation)

• तुठाची झाडे रेशीम कीटकांचे मुख्य खाद्य असतात.
• जून ते सप्टेंबर हा लागवडीसाठी सर्वोत्तम काळ आहे.
• दोन झाडांमध्ये ३-४ फूट अंतर ठेवावे.
• योग्य प्रकारची खत व्यवस्थापन पद्धत वापरावी.
• तुठाची पाने ४-६ महिन्यांत तयार होतात, त्यानंतर रेशीम कीटक पालन करता येते.

३. रेशीम कीटक संगोपन (Silkworm Rearing)

• तुठाची पाने तयार झाल्यानंतर रेशीम कीटक आणावे.
• हे कीटक २८-३० दिवस पोसले जातात आणि नंतर कोष तयार करतात.
• कीटकांच्या वाढीसाठी २५-२८°C तापमान आणि ७५-८०% आर्द्रता आवश्यक असते.
• कीटकांना नियमित ताज्या आणि स्वच्छ तुठाच्या पानांचे खाद्य द्यावे.
• आजारांपासून बचाव करण्यासाठी स्वच्छता राखणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

४. कोष (Cocoon) संकलन आणि विक्री

• कीटक ३०-४० दिवसांत कोष तयार करतात.
• हे कोष सुकवून, प्रोसेस करून रेशीम धागा काढला जातो.
• प्रत्येक किलो कोषाला ₹३००-₹५०० पर्यंत बाजारभाव मिळतो.
• सरकारी रेशीम मंडळ, खासगी व्यापारी आणि निर्यातदार यांच्याकडे विक्री करता येते.

५. गुंतवणूक आणि नफा

• सुरुवातीला ₹२५,००० – ₹५०,००० खर्च येऊ शकतो.
• एक एकरात वर्षाला ₹२-३ लाख नफा मिळवता येतो.
• सरकारच्या विविध योजनांतर्गत ५०% अनुदान मिळू शकते.

आले शेती करून कमवा लाखों | How to start ginger Farming in Maharashtra – आपला बिझनेस

3). रेशीमशेतीसाठी उपलब्ध सरकारी योजना आणि मदत

रेशीमशेतीला चालना देण्यासाठी केंद्र व राज्य सरकारतर्फे विविध योजना व अनुदान दिले जाते. या योजनांद्वारे शेतकऱ्यांना तुठाच्या लागवडीपासून रेशीम किड्यांच्या पालनापर्यंत आवश्यक सहकार्य मिळते.

१. राष्ट्रीय रेशीम मिशन (National Silk Mission)

✅ कोणासाठी? – रेशीमशेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी
✅ फायदा:

• तुठाच्या लागवडीसाठी ५०% अनुदान
• आधुनिक तंत्रज्ञानावर आधारित प्रशिक्षण
• रेशीम कोषाच्या उत्पादनासाठी आर्थिक मदत
  ✅ कोठे अर्ज करावा? – राज्य कृषि विभाग किंवा राष्ट्रीय रेशीम मंडळ (CSB) च्या अधिकृत वेबसाईटवर

२. प्रधानमंत्री रोजगार निर्मिती योजना (PMEGP)

✅ कोणासाठी? – नवीन रेशीमशेती व्यवसाय सुरू करणाऱ्यांसाठी
✅ फायदा:

• १० ते २५ लाख रुपयांपर्यंत कर्ज आणि १५-३५% सबसिडी
• रेशीम प्रक्रिया उद्योग (Silk Processing Units) सुरू करण्यासाठी मदत
  ✅ कोठे अर्ज करावा? – खादी आणि ग्रामोद्योग आयोग (KVIC) किंवा जिल्हा उद्योग केंद्र (DIC)

३. महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA)

✅ कोणासाठी? – तुठाची लागवड करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी
✅ फायदा:

• तुठाच्या झाडांच्या लागवडीसाठी मजुरीचा खर्च MGNREGA मधून मिळतो
• गावातील शेतकऱ्यांना रोजगार उपलब्ध

४. राज्य सरकारच्या अनुदान योजना (Maharashtra State Silk Farming Schemes)

✅ कोणासाठी? – महाराष्ट्रातील रेशीम उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी
✅ फायदा:

• तुठाच्या लागवडीसाठी प्रति एकर ₹५०,००० पर्यंत अनुदान
• रेशीम किड्यांचे संगोपन शेड (Silkworm Rearing Shed) तयार करण्यासाठी अनुदान
• आधुनिक तंत्रज्ञान व मार्केटिंगसाठी मदत
  ✅ कोठे अर्ज करावा? – राज्य कृषी विभागाच्या वेबसाईटवर किंवा जिल्हा रेशीम कार्यालयात संपर्क साधावा.

५. केंद्रीय रेशीम मंडळाचे (Central Silk Board – CSB) अनुदान व प्रशिक्षण

✅ कोणासाठी? – नवीन व अनुभवी रेशीमशेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी
✅ फायदा:

• रेशीमशेतीचे मोफत प्रशिक्षण व मार्गदर्शन
• रेशीम प्रक्रिया उद्योग सुरू करण्यासाठी मदत
• सेंद्रिय खत, औषधे आणि आधुनिक तंत्रज्ञानावर अनुदान

✅ कोठे अर्ज करावा?

• CSB च्या अधिकृत वेबसाईटवर (https://csb.gov.in/) किंवा जिल्हा कृषि कार्यालयात संपर्क साधा.

६. मुद्रा योजना (MUDRA Loan for Sericulture)

✅ कोणासाठी? – लघु व मध्यम उद्योजक, ज्यांना रेशीम प्रक्रिया व्यवसाय सुरू करायचा आहे.
✅ फायदा:

• ५०,००० ते १० लाख रुपयांपर्यंत व्याजमुक्त कर्ज
• सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योगांसाठी आर्थिक मदत
  ✅ कोठे अर्ज करावा? – बँक किंवा वित्तीय संस्थांमध्ये

कसा अर्ज करावा?

🔹 जवळच्या कृषि विभागाच्या कार्यालयात संपर्क साधा.
🔹 राज्य सरकारच्या किंवा CSB च्या अधिकृत वेबसाईटवर ऑनलाईन अर्ज करा.
🔹 बँका व जिल्हा उद्योग केंद्रांमध्ये अनुदान योजनांची माहिती घ्या.

रेशीमशेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी सरकारकडून मोठ्या प्रमाणावर आर्थिक मदत व प्रशिक्षण दिले जाते. योग्य मार्गदर्शन आणि योजनांचा लाभ घेतल्यास कमी खर्चात मोठा नफा मिळवता येतो. 🚜

👉 रेशीमशेतीला सरकारी मदत मिळवण्यासाठी आजच तुमच्या जिल्हा कृषि किंवा रेशीम विभागात संपर्क साधा!