शेवगा पाला पावडर अमेरिकेत एक्सपोर्ट करून कमावले लाखों | How to start moringa powder processing business

आजच्या काळात पारंपरिक शेतीला एक वेगळे वळण देत अनेक शेतकरी नाविन्यपूर्ण प्रयोग करत आहेत. अशाच एका प्रेरणादायी व्यक्ती म्हणजे महाराष्ट्रातील तरुण शेतकरी महादेव मोरे, ज्यांनी शेवगा शेंगांच्या शेतीच्या परंपरेत बदल घडवून, शेवगा पाला पावडर व्यवसायात यश मिळवले आहे.

साडे ता.करमाळा येथील महादेव मोरे या तरुण शेतकऱ्याने शेवगा शेतीमध्ये अनोखा प्रयोग केला.शेवगा पाला व पावडरची विक्री करून ते वर्षासाठी लाखो रुपयांची उत्पन्न घेत आहेत, 300 अधिक आजारावर गुणकारी असणारी पावडर ते थेट अमेरिकेत export करत असून यामुळे शेवग्याच्या पानांची पावडर निर्यात करणारे ते महाराष्ट्रातील पहिले शेतकरी ठरले आहेत,त्यामुळे करोड रुपये कमवण्याचा मार्ग दाखवणारी या शेवगा शेतीची यशोगाथा नक्की वाचा.

१ . महादेव मोरे यांचा प्रवास

महादेव मोरे यांनी सुरुवातीला आपल्या शेतीत केवळ शेवगा शेंगांची उत्पादन घेतली, ज्याला चांगला बाजारभाव मिळत होता. मात्र, पारंपरिक पद्धतीला छेद देऊन काहीतरी नवीन आणि वेगळं करण्याच्या इच्छेने त्यांनी शेवगा पाला पावडर तयार करण्याचा निर्णय घेतला.

शेवग्याच्या पानांना पोषणमूल्यांनी समृद्ध मानले जाते, आणि याच पानांपासून तयार केलेली पावडर ही एक प्रकारची ‘सुपरफूड’ आहे. ती आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत प्रचंड मागणी असलेल्या उत्पादनांपैकी एक बनली आहे.

यशाचे रहस्य

महादेव मोरे यांनी आपल्या पाला पावडर व्यवसायासाठी स्वतंत्र मार्केटिंग यंत्रणा उभारली आहे. त्यांच्या शेवगा पावडरला अमेरिकेसारख्या देशांमध्ये प्रति किलो 200 रुपये इतका दर मिळतो.

त्यांनी सांगितलेल्या काही महत्त्वाच्या बाबी:

• कमी पाण्याच्या गरजांमुळे शेवगा शेती ही अतिशय किफायतशीर ठरते.
• शेवग्याच्या पाल्याचे 6-7 वेळा कटिंग एका वर्षात घेता येते.
• कोणत्याही रसायनांचा वापर न करता सेंद्रिय पद्धतीने शेती केल्याने उत्पादनाचा दर्जा उच्च राहतो.

उत्पन्नाचे महत्त्वाचे मुद्दे

महादेव मोरे यांच्या मते, शेवगा पाला पावडर व्यवसायामध्ये शेतकऱ्यांना मोठ्या प्रमाणावर उत्पन्न मिळवण्याची संधी आहे. पारंपरिक शेवगा शेंगांच्या तुलनेत, पाला पावडर तयार करून विक्री केल्यास 2-3 पट अधिक नफा मिळतो.

भविष्यातील उद्दिष्टे

महादेव मोरे यांचा उद्देश हा शेवगा पाला पावडरच्या माध्यमातून अधिकाधिक शेतकऱ्यांना प्रेरणा देणे आहे. ते शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण देऊन त्यांना या क्षेत्रात मार्गदर्शन करतात, ज्यामुळे शेवग्याच्या उत्पादनातून नवीन संधी निर्माण होऊ शकतील.

महादेव मोरे यांनी शेवगा शेतीत नाविन्यपूर्ण दृष्टिकोन दाखवून स्थानिक पातळीवर एक नवा आदर्श निर्माण केला आहे. त्यांच्या पाला पावडर व्यवसायाने देश-विदेशात लोकप्रियता मिळवली असून, हा व्यवसाय भविष्यात आणखी विस्तारण्याची शक्यता आहे. “शेवगा पाला पावडर” या नावाने त्यांनी स्वतःचं एक खास स्थान निर्माण केलं आहे.

शेवग्यापासून कमाई करण्याचा विचार करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी महादेव मोरे यांची कहाणी नक्कीच प्रेरणादायी ठरू शकते.

२ . शेवगा शेतीसाठी योग्य बियाणे निवड

शेवगा हा एक महत्त्वाचा औषधी पेरणीचा वृक्ष आहे. त्याच्या पिकाची लागवड आणि उत्पादन चांगले मिळवण्यासाठी योग्य बियाणे निवडणं अत्यंत आवश्यक आहे. योग्य बियाण्यामुळे पिकांची गुणवत्ता आणि उत्पादन दोन्ही वाढू शकतात. ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांसाठी शेवगा शेती ही एक फायदेशीर पद्धत ठरू शकते, पण त्यासाठी योग्य बियाणे निवडणे महत्त्वाचे आहे.

१. बियाण्याची गुणवत्ता

शेवगा बियाणे खरेदी करताना त्याची गुणवत्ता पाहणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. चांगल्या बियाणांनी चांगली वाढ होते आणि अधिक उत्पादन मिळवता येते. खराब बियाणे लागवडीसाठी योग्य नाहीत. त्यामुळे बियाणे खरेदी करताना ते पाणी टाकल्यावर बुडतात की नाही, त्याचा रंग कसा आहे, त्यावर खड्डे किंवा गडद वर्तुळ आहेत का हे तपासणे आवश्यक आहे. बियाणे पिळून किंवा खायला गोड लागले तरी ते खराब असू शकतात.

२. हवामान आणि मातीचा विचार

आपल्या परिसरातील हवामान आणि मातीचा प्रकार हे बियाणे निवडताना पाहावे लागते. शेवगा उष्ण आणि कोरड्या वातावरणात चांगला वाढतो. त्यासाठी मातीची उत्तम निचरा क्षमता असलेली असावी लागते. आपल्या प्रदेशाच्या हवामानानुसार योग्य बियाणे निवडावीत, कारण हवामानानुसार चांगला वाढ आणि उत्पादन मिळू शकते.

३. बियाण्याचे प्रकार

साधारणपणे शेवग्याचे दोन मुख्य प्रकार असतात:

• साधे बियाणे: हे नैतिक पद्धतीने उत्पादन केलेले असतात. शेतकऱ्यांना हे बियाणे टिकाऊ आणि सेंद्रिय शेतीत उपयोगी पडते.
• हायब्रीड बियाणे: हायब्रीड बियाणे उच्च उत्पादन देतात, पण त्यांना काही रासायनिक खतांची आणि इतर पद्धतींची आवश्यकता असू शकते.

४. आकार आणि रंग

चांगले बियाणे आकाराने मोठे आणि रंगाने हलके तपकिरी किंवा हलके पिवळसर असतात. आकाराने छोटे किंवा विकृत असलेले बियाणे पिकाच्या गुणवत्तेसाठी योग्य नाहीत. त्यात काही कीड किंवा रोग असण्याची शक्यता असते.

५. बियाणे विक्री आणि प्रमाणपत्र

बियाणे विकताना त्याची प्रमाणिकता तपासणे आवश्यक आहे. शेतकऱ्यांनी सरकार किंवा प्रमाणित कंपन्यांकडून बियाणे खरेदी करावीत. या कंपन्या शुद्ध आणि उच्च गुणवत्ता असलेली बियाणे पुरवतात. सरकारच्या कृषि विभागाने प्रमाणित केलेले बियाणे वापरणे अधिक फायदेशीर ठरते.

६. टिकाऊ आणि सेंद्रिय बियाणे

सेंद्रिय शेवगा शेती करत असलेल्या शेतकऱ्यांसाठी टिकाऊ बियाणे वापरणे फायदेशीर ठरते. सेंद्रिय बियाणे चांगल्या प्रकारे वाढतात आणि पर्यावरणासाठी कमी हानिकारक असतात. शेवग्याच्या बियाणांमध्ये जास्त कीटकनाशक किंवा रासायनिक पदार्थ नसलेले बियाणे शेतकऱ्यांना आणखी फायदेशीर ठरते.

शेवगा शेतीसाठी योग्य बियाणे निवडणे म्हणजे केवळ चांगले उत्पादन मिळवण्याचीच ग्वाही असते, तर त्यासाठी शेतकऱ्यांना बियाण्याची गुणवत्ता, प्रकार, स्थानिक हवामान आणि मातीचा विचार करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. योग्य बियाणे निवडल्यानंतर शेवग्याच्या शेतात चांगले उत्पादन आणि फायदेशीर परतावा मिळवता येईल.

३ . शेवगा वनस्पतीचे फायदे (Moringa as a Superfood)

शेवगा (Moringa oleifera) ही एक अद्भुत औषधी वनस्पती आहे, जी विविध पोषणतत्त्वांनी समृद्ध आहे आणि ती “सुपरफूड” म्हणून ओळखली जाते. शेवग्याच्या विविध भागांमध्ये—पाने, बियां, फुलं, आणि कांड्यांमध्ये—आधुनिक आहार आणि औषधीय उपयोगांसाठी महत्त्वपूर्ण घटक आहेत. त्याची लोकप्रियता हे त्याच्या पोषणतत्त्वांच्या आणि आरोग्यवर्धक गुणधर्मांच्या आधारे आहे.

१. पोषणतत्त्वांची संपत्ती:

शेवग्याच्या पानांतून आणि इतर भागांतून अत्यधिक पोषणतत्त्व मिळवता येतात. ह्या वनस्पतीतील काही महत्त्वाचे पोषणतत्त्व खालीलप्रमाणे आहेत:

• प्रथिने: शेवग्याचे पाणी आणि पाणीआधारित अर्क प्रथिनांनी भरलेले असतात, जे शरीराच्या सर्वांगीण विकासासाठी आवश्यक आहेत.
• कॅल्शियम: ह्या वनस्पतीत भरपूर कॅल्शियम असतो, जो हाडांची मजबूती राखण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे.
• लोह: लोह शरीरात रक्ताचा पुरवठा वाढवण्यासाठी आवश्यक आहे. शेवग्यात लोह प्रचंड प्रमाणात उपलब्ध असतो.
• विटॅमिन्स: शेवग्याच्या पानांतून A, C, आणि B6 सारख्या महत्वाच्या विटॅमिन्स मिळतात, जे त्वचा, डोळे, आणि इम्यून सिस्टीमसाठी फायद्याचे आहेत.
• अँटीऑक्सिडंट्स: शेवग्याच्या पानांमध्ये फ्लेवोनॉइड्स आणि पॉलीफेनॉल्ससारखे अँटीऑक्सिडंट्स असतात, जे शरीरातील हानिकारक मुक्त कणांचा नाश करतात.

२. रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते:

शेवगा शरीराच्या रोगप्रतिकारक शक्तीला उत्तेजन देतो. त्याच्या अँटीऑक्सिडंट्समुळे, शरीरातील मुक्त कण आणि इन्फ्लमेशन कमी होण्यास मदत होते. दररोज शेवग्याचा सेवन केल्याने शरीराची प्रतिकारक्षमता वाढते आणि विषाणू व जंतूंपासून संरक्षण मिळते.

३. रक्तातील साखरेचा स्तर नियंत्रित करतो:

शेवगा रक्तातील साखरेचा स्तर नियंत्रित ठेवण्यास मदत करतो. यामध्ये रक्तातील शर्करा पातळी कमी करणारे घटक असतात, ज्यामुळे मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी हे एक उपयुक्त पूरक आहार ठरू शकतो.

४. ह्रदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर:

शेवग्याची पाने आणि बिया ह्रदयाच्या आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहेत. ह्या वनस्पतीत असलेले अँटीऑक्सिडंट्स रक्तदाब आणि कोलेस्ट्रॉल कमी करण्यास मदत करतात. तसेच, ह्या वनस्पतीत असलेले पॉलीफेनॉल्स ह्रदयविकाराच्या जोखमांना कमी करतात.

५. हाडांची मजबूती आणि अवयवांची देखभाल:

शेवगा हाडांना मजबूती देतो. ह्या वनस्पतीत असलेले कॅल्शियम, फास्फोरस, आणि मॅग्नेशियम हाडांच्या स्वास्थ्यासाठी आवश्यक आहेत. हे हाडांच्या पिळांमध्ये आणि सांध्यांमध्ये लवचिकता आणि ताकद वाढवतात.

६. त्वचा आणि केसांच्या आरोग्यासाठी उपयुक्त:

शेवग्याचे अर्क त्वचेच्या निखारास आणि केसांच्या कोंडीला उपयुक्त असतात. त्याचे अँटीऑक्सिडंट्स त्वचेच्या नाजूक पेशींचं संरक्षण करतात आणि नॉनटॉक्सिक असल्याने त्वचेवर वापरण्याचे फायदे देखील आहेत. त्याचप्रमाणे, शेवग्याच्या तेलाचे केसांना पोषण मिळवण्यासाठी आणि त्यांचा वाढ वाढवण्यासाठी उपयोग होतो.

७. हॉर्मोनल समतोल राखतो:

शेवगा हॉर्मोनल समतोल राखण्यासाठी उपयोगी ठरतो, विशेषतः महिलांसाठी. ह्या वनस्पतीमध्ये असलेले फाइटोहॉर्मोन्स शरीरातील हॉर्मोनल बदलांची मदत करत आहेत, जे पीरियड्स, गर्भधारणे आणि इतर हॉर्मोनल समस्यांमध्ये फायदेशीर ठरू शकतात.

८. वजन कमी करण्यास मदत करते:

शेवगा पाचनतंत्राला उत्तेजन देतो आणि शरीरातील चरबीच्या प्रमाणाला नियंत्रित ठेवतो. त्यातील फायबर्स आणि अँटीऑक्सिडंट्स वजन कमी करण्यास मदत करतात. यामुळे तो एक उत्तम वजन कमी करणारा आहार बनवतो.

९. मूड सुधारतो आणि मानसिक आरोग्य वृद्धीसाठी फायद्याचा:

शेवगा आपल्या मानसिक आरोग्याच्या वृद्धीसाठी आणि मूड सुधारण्यासाठी मदत करतो. ह्या वनस्पतीमध्ये असलेले अँटीऑक्सिडंट्स आणि हॉर्मोनल गुणधर्म मानसिक ताण, चिंता आणि डिप्रेशनवर नियंत्रण ठेवू शकतात.

१०. पाचनतंत्राच्या आरोग्यासाठी उपयुक्त:

शेवग्याचे पाणी आणि पाने पचन क्रिया सुधारण्यासाठी उपयोगी ठरतात. त्यातील अँटीबॅक्टेरियल आणि अँटीफंगल गुण पचनतंत्रास बलकट करतात आणि आतड्यांच्या आरोग्याला उत्तेजन देतात.

शेवगा हे एक अत्यंत गुणकारी आणि पोटेशिअल सुपरफूड आहे, जे शरीराच्या विविध प्रणालींवर सकारात्मक प्रभाव पाडते. ह्याच्या अनेक आरोग्य फायदेशीर गुणधर्मामुळे शेवग्याची लोकप्रियता दिवसेंदिवस वाढत आहे. ते केवळ एक आहारात समाविष्ट करणारे सुपरफूडच नाही, तर एक औषधी वनस्पती म्हणून देखील उपयोगी आहे. जर तुम्ही त्याचा नियमित वापर करत असाल, तर तुम्हाला चांगले आरोग्य मिळवता येईल.

४. शेवगा शेती प्रक्रिया (Moringa Farming Process)

शेवगा (Moringa oleifera) ही एक महत्त्वाची औषधी आणि पोषणतत्त्वांनी समृद्ध वनस्पती आहे. शेवगा पिकाची शेती तुलनेत सोपी असली तरी त्याला योग्य काळजी आणि व्यवस्थापनाची आवश्यकता असते. शेवगा विविध प्रकारे वापरला जातो—त्याच्या पानांचा वापर पोषणासाठी, बियांचा तेल उत्पादनासाठी, आणि काड्यांचा वापर जैविक खत म्हणून केला जातो. म्हणूनच, शेवग्याची शेती एक फायदेशीर उद्योग ठरू शकतो. खाली शेवगा शेतीची प्रक्रिया दिली आहे:

१. शेवगा पिकाची तयारी:

१.१. जागेची निवड:

शेवगा पिकासाठी सूर्यप्रकाशाची भरपूर आवश्यकता असते. त्याला हलकी माती आणि सुसंगत निचरा असलेली जमीन पसंत येते. शेवग्याचे सर्वोत्तम उत्पादन साध्य करण्यासाठी मातीची pH पातळी ७ ते ८ असावी.

१.२. मातीचे विश्लेषण:

शेवग्याच्या पिकासाठी मातीचे विश्लेषण करणे आवश्यक आहे. यामुळे मातीमध्ये कोणत्या पोषणतत्त्वांची कमतरता आहे हे समजून त्यानुसार खतांची आणि सुधारणा घडवता येते.

१.३. जमीन तयार करणे:

शेवग्यासाठी जमीन तयार करताना जमीन सुसंगत आणि भुरभुरीत असावी लागते. जास्त ओलावा होणाऱ्या ठिकाणी मातीला चांगला निचरा असावा. जमीन ताडून गाळून तजेला तयार करा. यामुळे माती हवादार होईल आणि पिकाच्या मुळांना चांगला विकास होईल.

२. बियाणे निवड आणि लागवडीची प्रक्रिया:

२.१. बियाणे निवड:

शेवग्याच्या उच्च गुणवत्ता असलेल्या बियाणांची निवड करा. हे बियाणे प्रमाणित असावे आणि योग्य प्रकारच्या शेवग्याच्या जातीतून असावे. ‘मोरीगा’ आणि ‘शेवगा रूट’ अशा विविध जाती बाजारात उपलब्ध आहेत.

२.२. लागवड वेळ:

शेवग्याची लागवड मुख्यत: उन्हाळ्यात केली जाते. तापमान २५ ते ३५ डिग्री सेल्सियस असले तरी शेवग्याची वाढ चांगली होते. पावसाळ्यात लागवड टाळणे उत्तम, कारण या काळात पाणी साचून मुळांना जास्त हानी होऊ शकते.

२.३. लागवडीची पद्धत:

शेवग्याच्या बियांना साधारणपणे २ ते ३ सेंटीमीटर खोलीपर्यंत आणि २० सेंटीमीटरच्या अंतरावर लागवड करावी. शंभर पद्धतीने लागवड केली जात असेल, तर एक रोपटे एकाच हप्तरात १०० मोजून ठेवले जातात.

३. पाणी देणे आणि खत व्यवस्थापन:

३.१. पाणी देणे:

शेवगा पिकाला जास्त पाण्याची आवश्यकता नसते, पण पावसाळ्यात कमी पाणी देणे किंवा योग्य जलसंधारण करणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे मुळांना सडण्याची समस्या होणार नाही.

३.२. खतांचा वापर:

शेवग्याच्या पिकाला प्रारंभिक वाढीसाठी नायट्रोजनयुक्त खतांची आवश्यकता असते. नंतर याला फास्फरस, कॅल्शियम आणि कडवट-पोटॅशियमचे खत द्यावे. जैविक खतांचा वापरही चांगला असतो, जसे की कंपोस्ट किंवा गोवर्धन खत.

४. पिकाची देखभाल:

४.१. तण व्यवस्थापन:

शेवग्याच्या पिकाच्या आजुबाजूला तणांची वाढ होऊ शकते. तणांच्या वाढीमुळे पिकाला पोषण मिळवण्यात अडचणी येतात, म्हणून तणांची वेळोवेळी साफसफाई करा. यासाठी विविध तणनाशकांचा वापर किंवा मातीच्या पृष्ठभागावर हळूहळू तणाची सफाई केली जाऊ शकते.

४.२. कीटक आणि रोग नियंत्रण:

शेवग्याच्या पिकावर काही सामान्य कीटक आणि रोग होऊ शकतात, जसे की अळी आणि मावा. जैविक कीटकनाशक किंवा पिठी किंवा ऑरगॅनिक घातकांची मदत घ्या. योग्य वेळी नियंत्रित उपचार घेणे आवश्यक आहे.

५. काढणी आणि उत्पादने:

५.१. काढणी:

शेवग्याचे रोप साधारणतः ५ ते ८ महिन्यांत फुलायला सुरू होते, आणि याचे पान, फुले, आणि फळे काढणीसाठी तयार होतात. पिकाच्या फुलांचे आणि पानांचे काढणी अधिक फायदेशीर असतात. पाणी कमी झाल्यावर पिकाची काढणी पूर्ण करा.

५.२. फुलांचे आणि पानांचे उपयोग:

शेवग्याच्या पानांचे काढणी करून त्यांचे चहा, पेस्ट किंवा जूस बनवले जातात. पानांचा वापर औषधी आणि पोषणाच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण आहे. त्याच्या बियांच्या तेलाचे व्यावसायिक वापर वाढले आहेत. तेलाचा वापर सौंदर्यप्रसाधने आणि औषधात होतो.

५.३. बियांचे उत्पादन:

शेवग्याचे बियाणे काढून त्यातून तेलाचे उत्पादन केला जातो, जे वापरासाठी उपयुक्त असते.

६. आर्थिक लाभ:

शेवगा शेतीचा आर्थिक लाभ मोठा असू शकतो, कारण शेवग्याचे प्रत्येक भाग विविध उद्योगांमध्ये वापरला जातो. त्याच्या पानांची आणि बियांची मागणी बाजारात नेहमीच वाढत असते. म्हणूनच, शेवग्याची शेती फायदेशीर असू शकते.

शेवगा एक महत्त्वपूर्ण औषधी आणि पोषणतत्त्वांनी भरलेली वनस्पती आहे, ज्याची शेती करणे शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत फायदेशीर ठरू शकते. त्याच्या पिकाची देखभाल योग्य पद्धतीने केली तर मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन घेता येते आणि शेतकऱ्यांना आर्थिक लाभ मिळवता येतो. शेवग्याच्या शेतीसाठी योग्य जागा, योग्य पाणी व्यवस्थापन, खतांचा वापर आणि कीटक नियंत्रण महत्त्वाचे असतात. ह्या प्रक्रियेचा पालन केल्यास शेवगा शेती एक समृद्ध आणि फायदेशीर उद्योग ठरू शकतो.

५ . शेवगा पाला पासून पावडर बनवण्याची संपूर्ण प्रक्रिया

शेवगा (Moringa oleifera) पाला एक अत्यंत पौष्टिक पदार्थ आहे जो विटामिन्स, मिनरल्स, आणि प्रोटीनचा समृद्ध स्रोत आहे. याचे पानांचे पावडर बनवून विविध पोषण आणि औषधी गुणधर्मांचा उपयोग केला जातो. हे पावडर विविध आहारात, पेयांमध्ये, किंवा औषधांमध्ये वापरले जाऊ शकते. खाली शेवगा पाला पावडर बनवण्याची संपूर्ण प्रक्रिया दिली आहे:

१. शेवगा पाला गोळा करणे:

१.१. ताजे आणि शुद्ध पाले निवडणे:

• शेवगा पावडर बनवण्यासाठी प्रथम ताजे आणि शुद्ध पाले निवडणे आवश्यक आहे. हे पाले त्याच रोपट्यांपासून असावे जे रासायनिक पदार्थांपासून मुक्त असावे.
• पाले निवडताना कोणत्याही प्रकारची घाण किंवा खराब झालेले पाले टाकून देणे आवश्यक आहे.
• या पालेचे रंग हिरवे आणि ताजे असावे.

१.२. काढणी:

• शेवगा पाले काढताना काटेरी व फुलांपासून पाले वेगळे करा.
• पाले ताजे असावे, कारण जुन्या पालेपासून पावडर बनवताना कमी पोषणतत्त्व मिळू शकतात.

२. पाले स्वच्छ धुणे:

२.१. पाले धुणे:

• ताजे पाले स्वच्छ पाणी किंवा पातळ जंतुनाशक द्रवात धुवा. यामुळे त्यातल्या कोणत्याही घाण किंवा रासायनिक अवशेष दूर होतील.
• पाले दोन ते तीन वेळा स्वच्छ पाण्यात धुवा, आणि नंतर त्यांना चांगल्या प्रकारे धुंडा.

३. पाले वाळवणे:

३.१. वाळवण्याची पद्धत:

• पाले वाळवण्यासाठी दोन्ही पद्धती वापरता येतात: सूर्यप्रकाशाखाली वाळवणे किंवा गॅस वाळवण्याची मशीन वापरणे.सूर्यप्रकाशाखाली वाळवणे:
  • ताजे पाले एका स्वच्छ आणि हवामानानुसार सूक स्थानावर पसरवून वाळवता येतात.
  • पाले संपूर्ण वाळवण्याकरिता ३-५ दिवस लागतात. दररोज पाले उलटवणे आवश्यक आहे, जेणेकरून ते均वून वाळवले जातील.
  गॅस वाळवण्याची मशीन:
  • गॅस वाळवण्याची मशीन वापरल्यास, पाले हवेने वाळवले जातात. यामुळे पाले जलद वाळवले जातात आणि पोषणतत्त्वे कायम राहतात.

३.२. वाळवलेले पाले तपासणे:

• पाले योग्य प्रकारे वाळवले गेले पाहिजेत. जर पाले जाड आणि कडक झाले, तर ते वापरण्यास तयार असतात.

४. पाले पावडरमध्ये रूपांतरित करणे:

४.१. पाले मिक्सरमध्ये घालणे:

• वाळवलेले पाले पिळून, ग्राइंडर किंवा मिक्सरमध्ये टाकून पावडर बनवा. यासाठी साधारणतः मिक्सरचा वापर करा ज्यात मऊ पावडर बनवण्याची क्षमता असते.

४.२. पावडर गाळणे:

• पावडर अधिक सूक्ष्म आणि गोलसर करण्यासाठी, गाळणीच्या मदतीने गाळा. यामुळे मोठे तुकडे आणि अंश दूर होतील, आणि चांगली मऊ पावडर तयार होईल.

४.३. पावडरच्या शुद्धतेची तपासणी:

• तयार केलेली पावडर तपासून पहा, ती पूर्णपणे सूक्ष्म आणि शुद्ध असावी लागते. कोणतीही अर्धवट वाळवलेली पाले किंवा अंश असू नयेत.

५. पावडरचा संग्रह:

५.१. हवा पासून संरक्षण:

• तयार केलेली शेवगा पावडर हवाबंद डब्यात ठेवा. यामुळे ती ताजेतवाने राहील आणि त्यातील पोषणतत्त्वे दीर्घकाळ टिकतील.
• पावडरचे डबे उन्हाच्या प्रकाशापासून दूर ठेवा आणि ठंड्या आणि शुष्क ठिकाणी ठेवण्याचा प्रयत्न करा.

५.२. किटाणू मुक्तता:

• संग्रहित पावडरमध्ये किटाणू न येण्यासाठी, पावडरच्या डब्यात एक ओलसर टॉवेल किंवा सिलिका जेल ठेवावा, जेणेकरून ओलावा आणि बॅक्टेरिया थांबवता येईल.

६. शेवगा पावडरचे फायदे:

शेवग्याच्या पावडरमध्ये विविध पोषणतत्त्वांचा समावेश असतो ज्यामुळे ते एक सुपरफूड बनते:

• विटामिन A, C, आणि E: हे अँटीऑक्सिडंट्स शरीराला फ्री रॅडिकल्सपासून संरक्षण देतात.
• प्रोटीन: उच्च प्रोटीन सामग्री शरीराच्या उभारणीसाठी आणि पेशींच्या दुरुस्ती साठी महत्त्वाची आहे.
• कॅल्शियम: हाडांच्या मजबुतीसाठी आवश्यक.
• पोटॅशियम: रक्तदाब नियंत्रणासाठी उपयुक्त.
• आयरन: रक्ताच्या कमतरतेवर उपाय म्हणून उपयोगी.

६.१. प्रतिकारशक्ती वृद्धिंगत करणे:

शेवग्याच्या पावडरमध्ये अँटीऑक्सिडंट्स आणि अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, जे शरीराच्या प्रतिकारशक्तीला वृद्धिंगत करण्यास मदत करतात.

६.२. हृदयाचे आरोग्य:

शेवग्याची पावडर हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असते. त्यातील पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियम हृदयाच्या कार्यावर सकारात्मक परिणाम करतात.

६.३. पचन व्यवस्थापन:

शेवग्याची पावडर पचन क्रियेत सुधारणा करते, गॅस आणि अपचन कमी करते आणि पाचन संस्थेची कार्यक्षमता वाढवते.

शेवग्याच्या पाला पासून पावडर तयार करणे एक अत्यंत फायदेशीर प्रक्रिया आहे. हे पावडर पोषणतत्त्वांनी भरलेले असते आणि आरोग्याला विविध फायदे देतात. योग्य पद्धतीने पाले गोळा करून, वाळवून, मिक्सरमध्ये पावडर बनवून, आणि चांगल्या पद्धतीने संग्रहित करून, शेवग्याची पावडर तयार करता येते. याचा नियमित वापर शरीरासाठी अनेक पोषणतत्त्वांची पूर्तता करू शकतो.

अधिक माहिती साठी विडियो पहा :

१. लागवडीसाठी खर्च:

शेवगा लागवडीच्या सुरुवातीच्या खर्चात विविध गोष्टींचा समावेश होतो. यामध्ये बियाणं, खतं, औषधं, पाणी व्यवस्थापन, मजुरी, आणि इतर कच्चा माल यांचा समावेश होतो.

एकूण सुरुवातीचा खर्च: ₹५०,००० – ₹७५,००० (अंदाजे)

२. उत्पन्न (प्रथम हंगाम):

शेवगा लागवडीने १ एकर क्षेत्रात ४ ते ५ टन पर्यंत उत्पन्न मिळवता येऊ शकते.

• १ टन शेवगा पाला: ₹१५,००० – ₹२०,००० (आंदाजे)
• ४ टन उत्पन्न: ₹६०,००० – ₹८०,००० (प्रथम हंगामात)

३. नफा:

सुरुवातीचा खर्च: ₹५०,००० – ₹७५,०००
उत्पन्न (४ टन): ₹६०,००० – ₹८०,०००

नफा (प्रथम हंगाम):
₹६०,००० – ₹५०,००० = ₹१०,००० (किमान नफा)
₹८०,००० – ₹७५,००० = ₹५,००० (जास्त नफा)

४. दुसऱ्या वर्षातील नफा:

दुसऱ्या वर्षी शेवगा झाडांची वृद्धी अधिक होते. जास्त फुटवे, अधिक पाणी व पोषण योग्य पद्धतीने दिल्यास उत्पन्नात वृद्धी होईल.

• ५ ते ६ टन उत्पन्न: ₹७५,००० – ₹१,२०,००० (दुसऱ्या वर्षी)

नफा (दुसरे वर्ष):
₹७५,००० – ₹५०,००० = ₹२५,००० (किमान नफा)
₹१,२०,००० – ₹७५,००० = ₹४५,००० (जास्त नफा)

५. आठ ते दहा वर्षांचा कालावधी:

शेवगा झाडे ८ ते १० वर्षे उत्पादक असतात. यामध्ये प्रत्येक वर्षी नफा वाढत जाईल कारण झाडांची वृद्धी होईल, फुटवे वाढतील आणि पाणी व्यवस्थापन चांगले होईल.

उत्पन्न (८ ते १० वर्षांचा कालावधी):
दरवर्षी ५ ते ६ टन उत्पन्न आणि ₹७५,००० – ₹१,२०,००० मिळवता येईल.

शेवगा शेती एक दीर्घकालीन आणि फायदेशीर व्यवसाय ठरू शकतो. सुरुवातीला लागवड व देखभाल संबंधित खर्चांची गुंतवणूक केली जात असली तरी, काही महिन्यांत उत्पन्न सुरू होईल. दुसऱ्या वर्षापासून नफा वाढू लागेल आणि ८ ते १० वर्षांच्या कालावधीत हा व्यवसाय अतिशय फायदेशीर ठरू शकतो.

७. शेवगा पाला पावडर व्यवसायासाठी सरकारी मदत

शेवगा पाला पावडर व्यवसायासाठी सरकारी मदत

शेवगा पाला पावडर व्यवसाय सुरु करणारे शेतकरी किंवा उद्योजक विविध सरकारी योजनांचा फायदा घेऊन आपल्या व्यवसायाला चालना देऊ शकतात. सरकार शेतकऱ्यांना शेवगा पाला पावडर उत्पादनासाठी अनुदान, कर्ज आणि तांत्रिक सहाय्य देत आहे. यामुळे त्यांना व्यवसाय सुरु करताना व चालवताना मदत मिळते. चला तर मग, आपण सरकारी मदतीच्या काही महत्त्वाच्या योजनांचा आढावा घेऊ.

१. कृषी आणि अन्नप्रसंस्करण मंत्रालयाच्या योजना:

कृषी व अन्नप्रसंस्करण मंत्रालय या क्षेत्रातील शेतकऱ्यांना आणि उद्योजकांना मदत देणाऱ्या विविध योजनांचा संचालन करते. या योजनांमुळे शेवगा पाला पावडर उत्पादन व्यवसायासाठी आवश्यक असलेली तांत्रिक मदत आणि आर्थिक सहाय्य मिळवता येते.

अ. प्रधानमंत्री कृषि सिंचाई योजना (PMKSY):

शेवगा पाला पावडर व्यवसायासाठी योग्य पाणीपुरवठा अत्यंत महत्त्वाचा आहे. प्रधानमंत्री कृषि सिंचाई योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी अनुदान दिलं जातं. यामुळे शेतकऱ्यांना जलस्रोतांचा अधिक प्रभावी वापर करता येतो आणि शेवगाची लागवड व्यवस्थित होऊ शकते.

ब. प्रधानमंत्री फसल बीमा योजना (PMFBY):

शेतीच्या जोखमीमुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक नुकसान होऊ शकते. यासाठी प्रधानमंत्री फसल बीमा योजना लागू आहे. या योजनेतून शेतकऱ्यांना पिकांच्या नुकसानासाठी विमा संरक्षण दिलं जातं. त्यामुळे, शेवगाच्या लागवडीवर नुकसान झाल्यास शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळू शकते.

२. राज्य सरकाराच्या योजना:

अ. महाराष्ट्र कृषी विभागाची योजना:

महाराष्ट्र राज्य सरकार विविध योजनांद्वारे शेतकऱ्यांना शेवगा लागवडीसाठी सहाय्य देते. यामध्ये खास करून शेवगाची लागवड आणि त्यावर आधारित उत्पादनासाठी अनुदान आणि तंत्रज्ञानाचे प्रशिक्षण दिलं जातं.

1. कृषी उत्पादन प्रोत्साहन योजना: या योजनेत शेतकऱ्यांना शेवगा लागवडीसाठी अनुदान दिलं जातं. यामुळे त्यांना लागवडीच्या खर्चात मदत मिळते.
2. कृषी उद्योगासाठी कर्ज सुविधा: राज्य सरकार शेतकऱ्यांना कृषी उद्योग सुरु करण्यासाठी कर्ज देतं. यामुळे शेवगा पाला पावडर उत्पादनासाठी लागणारी यंत्रसामग्री, कच्चा माल, आणि इतर संसाधने खरेदी करता येतात.

ब. महाराष्ट्र अन्नप्रसंस्करण मिशन:

अन्नप्रसंस्करण क्षेत्रात सुधारणा करण्यासाठी महाराष्ट्र सरकार ‘अन्नप्रसंस्करण मिशन’ चालवते. यामध्ये शेतकऱ्यांना अन्नप्रसंस्करण उद्योगासाठी सहाय्य दिलं जातं. शेवगा पाला पावडर उत्पादनासाठी आवश्यक तंत्रज्ञान, यंत्रसामग्री आणि विपणनासाठी मदत मिळवता येऊ शकते.

३. कृषी बँक आणि कर्ज सुविधा:

कृषी बँक, शेतकऱ्यांना शेवगा पाला पावडर व्यवसाय सुरु करण्यासाठी कर्ज पुरवठा करते. यामुळे शेतकऱ्यांना लागवडीसाठी आवश्यक पॅकींग यंत्र, प्रक्रिया यंत्र, आणि इतर संसाधनांची खरेदी करता येते.

अ. कर्जासाठी पात्रता:

1. शेतीची माहिती: शेतकऱ्यांना त्यांची शेती आणि व्यवसायाची माहिती द्यावी लागते.
2. बॅंकेच्या कागदपत्रांची पूर्तता: कर्ज मिळवण्यासाठी बॅंकेचे नियम आणि कागदपत्रांची पूर्तता करावी लागते.

ब. सहाय्य व अनुदान:

कृषी बँक शेतकऱ्यांना ५-८% व्याज दरावर कर्ज देते. याशिवाय, सरकार कर्जावर २५-३०% सबसिडी देखील देते.

४. विपणन सहाय्य आणि बाजारपेठेची सुविधा:

अ. राष्ट्रीय कृषी बाजार (eNAM):

eNAM पोर्टल हा शेतकऱ्यांना आपल्या उत्पादनाची राष्ट्रीय स्तरावर विक्री करण्याची सुविधा देतो. यामुळे शेवगा पाला पावडर उत्पादकांना मोठ्या बाजारपेठेत विक्री करण्याची संधी मिळते.

ब. ‘Make in India’ आणि ‘Startup India‘ योजना:

हे दोन्ही महत्त्वाचे प्रकल्प शेतकऱ्यांना उद्योग सुरु करण्यासाठी अनुदान आणि सहाय्य देतात. यामुळे शेतकऱ्यांना शेवगा पाला पावडर उत्पादन व्यवसायात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर आणि मार्केटिंगमध्ये मदत मिळू शकते.

५. उत्पादन व प्रसंस्करणासाठी मदत:

अ. प्रधानमंत्री ग्राहक सेवा योजना:

या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पादनासाठी विक्री मिळवून देण्यासाठी मदत केली जाते. यामध्ये विपणन, साठवण आणि वितरणाची सुविधाही दिली जाते.

ब. एमएसएमई मंत्रालयाची योजना:

सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग मंत्रालय (MSME) शेतकऱ्यांना त्यांच्या उद्योगासाठी कर्ज, अनुदान, आणि सल्ला देतं. यामुळे शेतकऱ्यांना शेवगा पाला पावडर व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक सर्व सहाय्य मिळू शकते.

शेवगा पाला पावडर व्यवसायासाठी सरकारकडून विविध योजनांद्वारे मदत मिळवता येते. शेतकऱ्यांना कर्ज, अनुदान, तंत्रज्ञान, आणि विपणनासाठी सहाय्य मिळवून देण्यासाठी सरकारने अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. योग्य मार्गदर्शन व सहाय्याचा उपयोग करून, शेवगा पाला पावडर व्यवसाय शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत फायदेशीर ठरू शकतो.