सुरू करा स्वतचा ई-कॉमर्स व्यवसाय | How to start your own e-commerce business

डिजिटल युगातील एक महत्त्वपूर्ण प्रगती म्हणजे ई-कॉमर्स व्यवसाय. ई-कॉमर्स म्हणजे इंटरनेटच्या माध्यमातून वस्त्र, खाद्य, इलेक्ट्रॉनिक्स, फर्निचर, सेवा आणि इतर अनेक उत्पादनांची विक्री करणे. ई-कॉमर्स व्यवसायामुळे जगभरातील ग्राहकांना तुमच्या उत्पादनांची सुलभ खरेदी करण्याची सुविधा मिळते

१ .ई-कॉमर्स व्यवसाय महणजे नक्की काय ?

आपल्या गावातील कुशल हातांनी तयार केलेले विशेष हस्तकला उत्पादने असो, किंवा घरगुती खरेदीसाठी शुद्ध हळद, मिरची, तांदूळ – ई-कॉमर्स व्यवसायामुळे तुमच्या उत्पादनांना जगभरातील बाजारपेठेत सुलभतेने विकता येते. इंटरनेटच्या माध्यमातून, तुमची उत्पादने २४ तास, ७ दिवस, कुठेही आणि कधीही विकण्यासाठी उपलब्ध असतात. त्यामुळे तुम्ही व्यापाराच्या नवीन विश्वात प्रवेश करू शकता, कमी खर्चात जास्त नफा मिळवू शकता, आणि ग्राहकांना त्यांच्या सोयीच्या वेळी खरेदीची सुलभता मिळवू शकता. डिजिटल युगात तुमच्या गावातील व्यापाराला नवा आयाम देणारा हा ई-कॉमर्स व्यवसाय खूपच फायदेशीर ठरू शकतो.

ई-कॉमर्स व्यवसायाची एक मोठी विशेषता म्हणजे तुम्हाला कोणत्याही मध्यस्थाची आवश्यकता नसते. तुमच्या गावातील उत्पादने थेट ग्राहकांना विकता येतात, त्यामुळे तुम्ही उत्पादक आणि ग्राहक यांच्यामध्ये सिध्या संपर्क ठेवू शकता. यामुळे विक्रीतून मिळणारा नफा अधिक वाढतो, कारण मध्यस्थांच्या माध्यमातून खर्चाची बचत होते. तुमची उत्पादने थेट ग्राहकांपर्यंत पोहोचवून तुमच्या व्यापाराला नवा आयाम देणारा हा ई-कॉमर्स व्यवसाय ग्रामीण भागासाठी खूपच फायदेशीर ठरू शकतो.

ई-कॉमर्स व्यवसायाचे प्रकार

१. बी२सी (B2C) ई-कॉमर्स

बी२सी म्हणजे व्यवसाय ते ग्राहक. यात तुमच्या गावातील उत्पादने थेट ग्राहकांना विकता येतात. उदाहरणार्थ, आपल्या गावातील हळद, मिरची, तांदूळ आणि इतर कृषी उत्पादने तुम्ही थेट ग्राहकांना विकू शकता. यासाठी Amazon, Flipkart, आणि Myntra सारख्या प्लॅटफॉर्म्सचा वापर करू शकता.

२. बी२बी (B2B) ई-कॉमर्स

बी२बी म्हणजे व्यवसाय ते व्यवसाय. यात आपल्या गावातील व्यापारी आपली उत्पादने दुसऱ्या व्यापाऱ्यांना विकू शकतात. उदाहरणार्थ, आपल्या गावातील कापड, हस्तकला, आणि इतर वस्त्र उत्पादने तुम्ही मोठ्या व्यापाऱ्यांना विकू शकता.

३. सी२सी (C2C) ई-कॉमर्स

सी२सी म्हणजे ग्राहक ते ग्राहक. यात तुमच्या गावातील लोकांनी वापरलेली उत्पादने इतर ग्राहकांना विकता येतात. उदाहरणार्थ, OLX, Quikr सारख्या प्लॅटफॉर्म्सवर तुम्ही तुमच्या वापरलेल्या सायकली, फर्निचर, आणि अन्य वस्त्र विकू शकता.

४. सी२बी (C2B) ई-कॉमर्स

सी२बी म्हणजे ग्राहक ते व्यवसाय. यात तुमच्या गावातील लोकांनी तयार केलेली उत्पादने किंवा सेवा तुम्ही व्यवसायांना विकू शकता. उदाहरणार्थ, फ्रीलान्स वेबसाइट्सवर तुमच्या गावातील लोकांचे हस्तकला उत्पादने विकून पैसे कमवता येतात.

२ .ई-कॉमर्स व्यवसायाचे फायदे

१. व्यापारी दृष्टिकोन

ई-कॉमर्स व्यवसायामुळे तुम्हाला जागतिक बाजारपेठेत प्रवेश मिळतो. तुमच्या उत्पादनांची विक्री तुम्ही जगभरात करू शकता, ज्यामुळे तुमच्या व्यवसायाची खूप मोठी वाढ होण्याची संधी असते. इंटरनेटच्या माध्यमातून तुमची उत्पादने जगभरातील ग्राहकांपर्यंत पोहोचतात, ज्यामुळे तुम्हाला नवीन ग्राहक मिळतात आणि तुमच्या उत्पादनांची जागतिक ओळख निर्माण होते.

२. कमी खर्च

ई-कॉमर्स व्यवसायामुळे तुम्हाला शारीरिक स्टोअरची आवश्यकता नसते, त्यामुळे भाडे, विद्युत, आणि इतर खर्च कमी होतात. यामुळे तुम्हाला व्यवसाय सुरु करण्यासाठी आणि चालवण्यासाठी कमी भांडवलाची आवश्यकता असते. तुमच्या उत्पादनांची विक्री करण्यासाठी फक्त एक वेबसाइट किंवा ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मची आवश्यकता असते, ज्यामुळे तुम्हाला भांडवल आणि स्थिर खर्च कमी होतो.

३. सुलभता आणि लवचिकता

ई-कॉमर्स व्यवसायात तुम्ही तुमची उत्पादने २४/७ विकू शकता. ग्राहकांना त्यांच्या सोयीच्या वेळी खरेदी करण्याची सुलभता मिळते, ज्यामुळे व्यवसायाची वाढ होते. तुमच्यासाठी आणि ग्राहकांसाठी कोणत्याही शारीरिक उपस्थितीची आवश्यकता नसते, त्यामुळे तुमची विक्री वेळेच्या अटींवर अवलंबून नसते.

४. विपणन आणि प्रचार

ई-कॉमर्स व्यवसायात तुम्हाला सोशल मीडिया, ईमेल मार्केटिंग, एसईओ, आणि अन्य डिजिटल विपणन तंत्रांचा वापर करून आपली उत्पादने प्रमोट करण्याची संधी मिळते. यामुळे तुमच्या उत्पादनांची माहिती मोठ्या प्रमाणात लोकांपर्यंत पोहोचते. डिजिटल विपणन तंत्रांच्या माध्यमातून तुमची विक्री वाढवण्यासाठी तुम्ही वेगवेगळ्या रणनीतिंचा वापर करू शकता.

५. ग्राहकांची वाढ

ई-कॉमर्स व्यवसायामुळे तुम्हाला तुमच्या ग्राहकांची संख्याही मोठ्या प्रमाणात वाढवण्याची संधी मिळते. पारंपारिक व्यवसायाच्या तुलनेत, ई-कॉमर्स व्यवसायामुळे तुम्ही जागतिक बाजारपेठेत प्रवेश करता आणि तुम्हाला अधिकाधिक ग्राहक मिळवण्यासाठी संधी मिळते. तुमच्या उत्पादनांची विविधता आणि गुणवत्ता यामुळे तुम्ही नवीन ग्राहकांची मन जिंकू शकता.

६. व्यक्तिगत अनुभव

ई-कॉमर्स व्यवसायात ग्राहकांना त्यांच्या आवडीच्या उत्पादनांची सुलभ खरेदी करण्याची संधी मिळते. ग्राहकांना त्यांच्या आवडीनुसार उत्पादने शोधणे, तुलना करणे, आणि खरेदी करणे सोयीस्कर असते. तुम्ही ग्राहकांच्या आवडीनुसार उत्पादने प्रदर्शित करून त्यांचा खरेदी अनुभव अधिक सुलभ आणि आनंददायी बनवू शकता.

७. डेटा विश्लेषण

ई-कॉमर्स व्यवसायात तुम्हाला ग्राहकांच्या खरेदीच्या आकड्यांचा आणि त्यांच्या व्यवहारांचा डेटा मिळतो. या डेटाच्या माध्यमातून तुम्ही तुमच्या व्यवसायाच्या विकासासाठी महत्वाचे निर्णय घेऊ शकता. ग्राहकांच्या आवडीनुसार उत्पादने विकणे, विपणन रणनीतिंचा आढावा घेणे, आणि विक्री वाढवण्यासाठी नव्या योजना आखणे यासाठी डेटा विश्लेषण खूप उपयुक्त ठरते.

८. पर्यावरण संरक्षण

ई-कॉमर्स व्यवसायामुळे शारीरिक स्टोअर्सच्या तुलनेत पर्यावरणावर कमी प्रभाव पडतो. शारीरिक स्टोअर्सच्या निमित्ताने होणारा कचरा, ऊर्जा वापर, आणि वाहतुकीच्या गरजा कमी होतात. त्यामुळे ई-कॉमर्स व्यवसाय हे पर्यावरणपूरक आणि टिकाऊ ठरते.

९. उत्तम ग्राहक सेवा

ई-कॉमर्स व्यवसायात तुम्ही तुमच्या ग्राहकांना उत्तम सेवा देऊ शकता. ग्राहकांच्या तक्रारी आणि प्रश्नांची त्वरित उत्तरं देणे, त्यांच्या ऑर्डर्सची ट्रॅकिंग करण्याची सुविधा देणे, आणि त्यांना वेळोवेळी सूचनांची माहिती देणे यामुळे तुम्ही ग्राहकांना आनंदी ठेवू शकता. उत्तम ग्राहक सेवेच्या माध्यमातून तुम्ही ग्राहकांशी दीर्घकालीन संबंध निर्माण करू शकता.

३ .ई-कॉमर्स व्यवसाय कसा सुरू करावा ?

ई-कॉमर्स व्यवसाय सुरू करणे म्हणजे नवा प्रवास सुरू करणे आहे. चला, तुम्ही तुमच्या गावातील विशेष हळद विक्रीचा उदाहरण घेऊन ई-कॉमर्स व्यवसाय सुरू करण्याच्या चरणांचा आढावा घेऊ.

१. व्यवसायाची योजना तयार करा

उदाहरण:

तुम्ही हळद उत्पादन करीत असाल तर, तुमची व्यवसाय योजना अशी असू शकते:

• उद्दिष्ट: आपल्या गावातील शुद्ध हळद जगभरात विक्री करणे.
• लक्ष्य बाजार: स्थानिक बाजार, भारतातील विविध राज्ये, आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठ.
• उत्पाद श्रेणी: शुद्ध हळद पावडर, हळद चूर्ण, हळदचे निर्यात गुणवत्ता उत्पादन.
• विपणन योजना: सोशल मीडिया मार्केटिंग, ईमेल कॅम्पेन, आणि एसईओ तंत्र.

२. उत्पादनांची निवड करा

उदाहरण:

तुमच्या हळदीची गुणवत्ता उत्तम असेल तर, तिला विविध श्रेणीत विभागा:

• शुद्ध हळद पावडर
• हळद चूर्ण
• निर्यात गुणवत्ता हळद

३. व्यवसाय नोंदणी आणि परवाना घ्या

उदाहरण:

तुमच्या हळद व्यवसायाची सरकारी नोंदणी करा आणि आवश्यक परवाने मिळवा. यासाठी वाणिज्यिक कर, जीएसटी नोंदणी आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे तयार ठेवा.

४. ई-कॉमर्स वेबसाइट तयार करा

उदाहरण:

तुमच्या हळद व्यवसायासाठी एक आकर्षक आणि वापरण्यास सुलभ वेबसाइट तयार करा. यासाठी व्यावसायिक वेब डेव्हलपरची मदत घ्या. वेबसाइटमध्ये सुरक्षित पेमेंट गेटवे, उत्पादनांची स्पष्ट माहिती, आणि ग्राहकांसाठी सुलभ नेव्हिगेशन असावे. उदाहरणार्थ, तुम्ही एक वेबसाइट तयार करू शकता जिथे ग्राहक हळद खरेदी करू शकतात, त्याच्या फायद्यांची माहिती घेऊ शकतात आणि त्यांच्या ऑर्डरची स्थिती ट्रॅक करू शकतात.

५. उत्पादन व्यवस्थापन आणि लॉजिस्टिक्स

उदाहरण:

तुमच्या हळदीची व्यवस्थित साठवणूक आणि व्यवस्थापन करा. पुरवठा साखळी सुलभ करा आणि वेगवान आणि सुरक्षित वितरणासाठी योग्य लॉजिस्टिक्स पार्टनर निवडा. उदाहरणार्थ, तुमच्या हळद उत्पादनाची साठवणूक स्वच्छ आणि सुरक्षित ठिकाणी करा आणि उत्पादनांची वेळेवर वितरण सुनिश्चित करण्यासाठी एका विश्वासार्ह कुरिअर कंपनीसोबत करार करा.

६. विपणन रणनीति तयार करा

उदाहरण:

ई-कॉमर्स व्यवसायाच्या यशासाठी प्रभावी विपणन रणनीति आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ, तुम्ही सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवर आपल्या हळद उत्पादनांची प्रमोशन करू शकता. फेसबुक, इंस्टाग्राम, आणि ट्विटर वर आकर्षक पोस्ट तयार करून तुमच्या उत्पादनांची माहिती देऊ शकता. ईमेल मार्केटिंगच्या माध्यमातून तुमच्या ग्राहकांना नवीन ऑफर्स आणि डिस्काउंट्सची माहिती द्या. गूगल अॅडवर्ड्स आणि एसईओ तंत्रांचा वापर करून तुमच्या वेबसाइटवर ट्रॅफिक वाढवा.

७. ग्राहक सेवा

उदाहरण:

उत्तम ग्राहक सेवेच्या माध्यमातून ग्राहकांना आनंदी ठेवा. ग्राहकांच्या प्रश्नांची त्वरित उत्तरं द्या, त्यांचे अभिप्राय घ्या, आणि त्यांच्यासोबत नियमित संपर्क ठेवा. उदाहरणार्थ, तुमच्या वेबसाइटवर एक लाइव्ह चॅट सेवा प्रदान करा जिथे ग्राहक त्यांच्या तक्रारी आणि प्रश्न विचारू शकतात. त्यांच्या ऑर्डर स्टेटसची माहिती देण्यासाठी इमेल आणि एसएमएस अलर्ट्सचा वापर करा.

८. ग्राहकांचे तक्रारी आणि परतावा नीति (Refund Policy)

उदाहरण:

ग्राहकांच्या तक्रारी आणि परतावा निती तयार करा. उदाहरणार्थ, जर ग्राहकांना तुमच्या हळद उत्पादनामध्ये काही समस्या आढळल्यास, त्यांना परतावा देण्याची व्यवस्था ठेवा. यामुळे ग्राहकांना विश्वास वाटेल आणि तुमच्या व्यवसायाच्या प्रतिष्ठेला फायदा होईल.

९. व्यवसायाचा विकास आणि विस्तार

उदाहरण:

तुमच्या हळद व्यवसायाचा सतत विकास करा. नवीन उत्पादनांची श्रेणी आणि सेवा जोडून तुमच्या व्यवसायाची वाढ साधा. उदाहरणार्थ, हळदीपासून बनवलेले विविध सौंदर्य उत्पादने, हळदीचे खास मिश्रण विक्री करा. वेगवेगळ्या बाजारपेठांमध्ये विस्तार करा आणि नवीन ग्राहकांना आकर्षित करा.

१०. नियमित विश्लेषण आणि सुधारणा

उदाहरण:

तुमच्या व्यवसायाच्या प्रगतीचा नियमित विश्लेषण करा आणि आवश्यक सुधारणा करा. ग्राहकांचा अभिप्राय, विक्रीचे आकडे, आणि विपणन तंत्रांचा आढावा घ्या. उदाहरणार्थ, तुमच्या वेबसाइटवरील ट्रॅफिकची माहिती विश्लेषण करून ग्राहकांच्या आवडीनुसार उत्पादनांची प्रदर्शित करा.

४ .ई-कॉमर्स व्यवसायात काय अडचणी येतात ?

१. स्पर्धा

ई-कॉमर्स क्षेत्रात खूप मोठी स्पर्धा आहे. विविध व्यवसाय एकाच प्रकारच्या उत्पादनांची विक्री करत असल्यामुळे तुमच्या व्यवसायाला विशेष लक्ष मिळवणे कठीण होते. या स्पर्धेमध्ये टिकून राहण्यासाठी तुम्हाला उत्पादनांची गुणवत्ता राखून ठेवावी लागते आणि आकर्षक विपणन तंत्राचा वापर करावा लागतो.

२. वितरण व्यवस्था

उत्तम वितरण व्यवस्थेची आवश्यकता आहे. उत्पादने वेळेवर आणि सुरक्षितपणे ग्राहकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी योग्य लॉजिस्टिक्स पार्टनर निवडणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. वितरण व्यवस्थेत कोणतीही अडचण आल्यास, ग्राहकांच्या तक्रारी वाढू शकतात आणि व्यवसायाच्या प्रतिष्ठेवर प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतो.

३. साइबर सुरक्षा

ई-कॉमर्स व्यवसायात डेटा चोरी आणि साइबर हॅकिंगचे धोके असू शकतात. तुमच्या वेबसाइटसाठी उत्तम साइबर सुरक्षा उपाययोजना करणे अत्यंत आवश्यक आहे. ग्राहकांच्या व्यक्तिगत माहितीचे संरक्षण करणे आणि सुरक्षित पेमेंट गेटवेची व्यवस्था करणे महत्त्वाचे आहे.

४. ग्राहकांची तक्रारी आणि परतावा

ग्राहकांच्या तक्रारींचे व्यवस्थापन आणि परतावा प्रक्रियेत अडचणी येऊ शकतात. ग्राहकांना त्यांच्या तक्रारींचे त्वरित आणि समाधानकारक उत्तर देणे आवश्यक आहे. तसेच, परतावा प्रक्रियेत पारदर्शकता ठेवणे आणि ग्राहकांना वेळेवर परतावा देणे महत्त्वाचे आहे.

५. तंत्रज्ञानाची समस्या

तंत्रज्ञानाच्या समस्यांमुळे ई-कॉमर्स व्यवसायात अडचणी येऊ शकतात. वेबसाइटचे व्यवस्थापन, पेमेंट गेटवेची कार्यप्रणाली, आणि अन्य तंत्रज्ञानाच्या समस्यांचा सामना करावा लागतो. तांत्रिक समस्या दूर करण्यासाठी त्वरित उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.

६. वापरण्याची सोय

वेबसाइट वापरण्यास सुलभ असावी. ग्राहकांना त्यांच्या खरेदीची प्रक्रिया सुलभ असावी. वेबसाइटची नेव्हिगेशन, उत्पादनांची माहिती, आणि पेमेंट प्रक्रिया सुलभ आणि स्पष्ट असावी. जर ग्राहकांना वापरण्यात अडचण आली तर ते खरेदी सोडून जाऊ शकतात.

७. परवडणाऱ्या किमती

ई-कॉमर्स व्यवसायात तुम्हाला उत्पादनांच्या किमती परवडणाऱ्या ठेवाव्या लागतात. ग्राहकांना सर्वोत्तम किमतीत गुणवत्ता उत्पादने मिळणे अपेक्षित असते. स्पर्धेमध्ये टिकून राहण्यासाठी तुम्हाला किमती योग्य राखाव्या लागतात.

ग्रामीण भागात स्वताचा स्टार्टअप कसा सुरु करावा | How to start a business in Rural India – आपला बिझनेस

५ .ई-कॉमर्स व्यवसायाचे आर्थिक गणित

ई-कॉमर्स व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आणि यशस्वीपणे चालवण्यासाठी आर्थिक गणित समजणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. खालील घटकांचा समावेश करून ई-कॉमर्स व्यवसायाचे आर्थिक गणित मांडता येईल:

१. प्रारंभिक भांडवल

प्रारंभिक खर्च:

• वेबसाइट विकास: वेब डेव्हलपरसाठी आणि होस्टिंगसाठी खर्च.
• सॉफ्टवेअर आणि टूल्स: ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म, पेमेंट गेटवे, आणि अन्य सॉफ्टवेअरसाठी खर्च.
• डिजिटल विपणन: सोशल मीडिया विपणन, गूगल अॅडवर्ड्स, आणि एसईओ साठी खर्च.
• उत्पादन साठवणूक: गोदाम भाडे आणि साठवणुकीसाठी खर्च.
• लॉजिस्टिक्स आणि वितरण: वितरण सेवा आणि कुरिअर कंपनीच्या खर्चासाठी भांडवल.

२. उत्पादन खर्च

उत्पादनाच्या निर्मितीचा खर्च:

• साहित्य खरेदी: उत्पादनांच्या निर्मितीसाठी आवश्यक साहित्य खरेदीसाठी खर्च.
• मजुरी: उत्पादने तयार करण्यासाठी मजुरांचे वेतन.
• पॅकेजिंग: उत्पादनांची सुरक्षित पॅकेजिंगसाठी खर्च.

३. विपणन खर्च

विपणनाच्या तंत्रांचा खर्च:

• सोशल मीडिया विपणन: फेसबुक, इंस्टाग्राम, ट्विटर वर विपणन.
• गूगल AdWords : गूगल वर विज्ञापन.
• एसईओ: वेबसाइटच्या ऑप्टिमायझेशनसाठी खर्च.
• ईमेल मार्केटिंग: ईमेल कॅम्पेनसाठी सॉफ्टवेअर आणि तंत्रज्ञ.

४. संचालन खर्च

दैनिक संचालनासाठी आवश्यक खर्च:

• वेबसाइट होस्टिंग: वेबसाइटच्या होस्टिंगसाठी मासिक शुल्क.
• सॉफ्टवेअर सबस्क्रिप्शन: ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म आणि अन्य सॉफ्टवेअरची मासिक सबस्क्रिप्शन.
• वितरण खर्च: उत्पादनांची वितरण आणि कुरिअर सेवा.
• ग्राहक सेवा: ग्राहकांच्या तक्रारींचे व्यवस्थापन आणि समर्थनासाठी खर्च.

५. महसूल

उत्पन्नाच्या स्रोतांचे विश्लेषण:

• उत्पादन विक्री: विकलेल्या उत्पादनांमुळे मिळालेल्या नफ्याचे विश्लेषण.
• सबस्क्रिप्शन सेवा: मासिक किंवा वार्षिक सबस्क्रिप्शनद्वारे उत्पन्न.
• प्रमाणपत्र कोर्सेस: ऑनलाइन शिक्षण आणि प्रमाणपत्र कोर्सेसद्वारे उत्पन्न.
• विज्ञापन उत्पन्न: वेबसाइटवर विज्ञापन प्रदर्शित करून मिळणारे उत्पन्न.

६. नफा आणि तोटा

आर्थिक निकालांचे विश्लेषण:

• नफा: एकूण महसूल – एकूण खर्च = नफा.
• तोटा: एकूण खर्च – एकूण महसूल = तोटा.
• व्यवसायिक लक्षात येणारे उद्दिष्ट: नफा वाढवण्यासाठी आणि तोटा कमी करण्यासाठी धोरणात्मक उपाययोजना करणे.

५ .ई-कॉमर्स व्यवसायाचे आर्थिक गणित (उदाहरण)

तुम्ही गावातील शुद्ध हळद विक्रीच्या उदाहरणातून हे गणित समजू शकता. प्रारंभिक खर्चात वेबसाइट विकास, विपणन तंत्र, आणि उत्पादन साठवणूक येतात. उत्पादन खर्चात हळद पावडर तयार करण्यासाठी साहित्य खरेदी आणि मजुरी येतात. विपणन खर्चात सोशल मीडिया विपणन आणि गूगल adword चा वापर होतो. संचालन खर्चात वेबसाइट होस्टिंग, सॉफ्टवेअर सबस्क्रिप्शन, वितरण खर्च, आणि ग्राहक सेवा येतात. उत्पन्नाच्या स्रोतांमध्ये उत्पादन विक्री, सबस्क्रिप्शन सेवा, आणि विज्ञापन उत्पन्न येतात. एकूण महसूल आणि खर्चांचे विश्लेषण करून नफा किंवा तोट्याचे गणित मांडता येईल.