ड्रॅगन फ्रूट हे एक विदेशी फळ असून, त्याची मागणी सध्या भारतीय बाजारपेठेत झपाट्याने वाढत आहे. भारतात सध्या याची चांगली मागणी आहे, त्यामुळे शेतकरी पारंपरिक गहू, भात, भाजीपाल्याच्या जोडीला ड्रॅगन फ्रूटच्या शेतीतही हात आजमावत आहेत. महाराष्ट्र, गुजरात, तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश अशा राज्यांत या फळाच्या शेतीला वाढती मागणी दिसतेय. चला, आता थोडक्यात या फळाबद्दल, याची शेती कशी करायची, त्याचे फायदे आणि आव्हाने यावर चर्चा करूया.
१. ड्रॅगन फ्रूट म्हणजे काय?
ड्रॅगन फ्रूट हे एक विदेशी फळ आहे आणि त्याला आपल्या देशात स्थानिक भाषेत ‘कमळम’ म्हणूनही ओळखलं जातं. हे फळ मुख्यत्वे त्याच्या आकर्षक रंगामुळे आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारात असलेल्या मागणीमुळे ओळखलं जातं. हे फळ गुलाबी-लालसर रंगाचं असतं, ज्यावर पातळ काट्यासारखी पोत असते. आकाराने हे फळ साधारणपणे मध्यम आकाराचं असतं. याचे बाहेरचे आवरण पाहिलं तर ते काट्यांनी झाकलेलं दिसतं, पण काटे खरंच तीव्र नसतात; ते फक्त कॅक्टसच्या फळासारखी एक निसर्गदत्त संरचना आहे.
फळाचा गर आणि त्याचा पोत
ड्रॅगन फ्रूटच्या आतमध्ये असलेला गर अत्यंत सुंदर असतो. हा गर दोन प्रकारांमध्ये येतो: एकतर पांढरट रंगाचा किंवा गडद गुलाबी-लाल रंगाचा. या दोन्ही प्रकारांमध्ये लहान लहान काळ्या रंगाच्या बिया असतात, ज्या आपण खाऊ शकतो. बियांचा पोत थोडा खरखरीत असतो, पण हेच या फळाच्या चवीचा महत्त्वाचा भाग आहे. चवीला हे फळ थोडं गोडसर असतं, तर बियांचा खरखरीतपणा चविष्ट वाटतो.
ड्रॅगन फ्रूटचे आरोग्यदायी फायदे
ड्रॅगन फ्रूटमध्ये असंख्य पोषक घटक असतात जे आरोग्यासाठी लाभदायक ठरतात. हे फळ मुख्यतः व्हिटॅमिन सी, कॅल्शियम, फॉस्फरस, फायबर, अँटीऑक्सीडंट्स, आणि मॅग्नेशियमसारख्या पोषक घटकांनी समृद्ध आहे. यामधील अँटीऑक्सीडंट्स आपल्या शरीरातील हानिकारक तत्त्वांना कमी करण्यात मदत करतात आणि त्वचा, केस, आणि हृदयासाठी फायदेशीर ठरतात. व्हिटॅमिन सीमुळे रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते आणि शरीराच्या इतर भागांच्या कार्यक्षमतेत सुधारणा होते. फायबरमुळे पचनक्रिया सुधारते आणि मेटाबॉलिझम योग्य ठेवण्यास मदत होते.
ड्रॅगन फ्रूटची मागणी का वाढत आहे?
आजकालच्या आधुनिक जीवनशैलीत, जिथे फास्ट फूडचा आणि शिळ्या पदार्थांचा वापर वाढला आहे, तिथे लोकांना आरोग्यदायी पर्याय हवा आहे. ड्रॅगन फ्रूट हे त्यासाठी एक उत्तम पर्याय ठरत आहे. फळाची गोडसर चव, आकर्षक रंग आणि आरोग्यासाठीचे असलेले लाभ यामुळे हे फळ खाणाऱ्यांमध्ये लोकप्रिय होत आहे. विशेषतः शहरी भागांमध्ये आणि परदेशातही याची मागणी दिवसेंदिवस वाढत आहे. ड्रॅगन फ्रूटचे पौष्टिक मूल्य आणि त्याची आकर्षकता पाहता, लोक या फळाचा अधिकाधिक वापर करत आहेत.
शेतकऱ्यांसाठी ही एक मोठी संधी आहे, कारण या फळाला भारतात अजूनही कमी स्पर्धा आहे आणि त्याची बाजारपेठ मोठी आहे. योग्य तंत्रज्ञान आणि कौशल्य वापरून, शेतकरी या फळाचा चांगला नफा मिळवू शकतात.
| विषय | तपशील |
|---|---|
| हवामानाची आवश्यकता | कोरडे आणि उबदार हवामान; तापमान १०-४०°C; मराठवाडा, विदर्भसारख्या ठिकाणी योग्य. |
| पाणी वापर | कमी पाणी वापर; ठिबक सिंचन प्रणालीचा वापर. |
| मातीची आवश्यकता | वालुकामय किंवा जाडपाण्याची माती; pH ५.५ ते ७.५ असलेली. |
| लागवड | ५-६ फूट उंच खांब वापरा; रोपांची २.५ मीटर अंतरावर लागवड करा. |
| आरोग्य फायदे | अँटीऑक्सिडंट्स, व्हिटॅमिन्स आणि फायबर्सने भरपूर; पचन, हृदय स्वास्थ्य आणि त्वचेची काळजी. |
| बाजाराची मागणी | शहरी भागात, सुपरमार्केट, हॉटेल्स, निर्यात आणि थेट ग्राहकांसाठी चांगली मागणी. |
| वाढीचा नफा | ₹१५०-२०० प्रति किलो भाव; एकाच वेलीवरून दीर्घकाळ उत्पादन. |
| सरकारी योजना | प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी, सिंचन आणि खांबांसाठी अनुदान, कृषी विभागाच्या सहाय्य योजना. |
| आव्हाने | प्रारंभिक खर्च, अस्थिर मागणी, हवामानातील बदल. |
२. ड्रॅगन फ्रूटसाठी हवामान आणि जमीन
ड्रॅगन फ्रूट हे कॅक्टस कुटुंबातील फळ असल्यामुळे कमी पाण्यावरही चांगलं तग धरतं. या फळाचं वैशिष्ट्य म्हणजे ते उष्ण आणि कोरड्या हवामानात अधिक चांगलं वाढतं. महाराष्ट्रातील कोरड्या प्रदेशात, जसं की मराठवाडा किंवा विदर्भ, ड्रॅगन फ्रूट लागवडीसाठी हे क्षेत्र अत्यंत उपयुक्त मानलं जातं. उन्हाळ्यात तापमान १० अंश ते ४० अंश सेल्सिअस असलं तरीही हे पीक सहज तग धरू शकतं, आणि यामुळे आपल्या देशातील जास्त तापमान असणाऱ्या प्रदेशात ड्रॅगन फ्रूट शेतीचा विकास होतोय. उन्हाळी हवामानात ड्रॅगन फ्रूट चांगले फुलते आणि फळांची गुणवत्ता सुधारते.
मातीची निवड आणि तिची तयारी
ड्रॅगन फ्रूट शेतीसाठी माती कोणतीही चालते, परंतु वालुकामय आणि पाण्याचा निचरा चांगला करणारी जमीन अधिक उपयुक्त ठरते. मातीमधील जास्त ओलावा हे या पिकाच्या मुळांना हानीकारक ठरू शकतो, म्हणूनच मातीचा पाण्याचा निचरा होणं आवश्यक आहे. वालुकामय माती मुळांना हवेची पोहोच देते आणि अतिरिक्त पाणी टिकू देत नाही.
जमिनीचा pH पातळी सुमारे ५.५ ते ७.५ असणं आवश्यक आहे, म्हणजेच माती थोडी अल्कलिक किंवा निसर्गातील संतुलित असावी. जास्त आॅलिक माती असल्यास ते फळाच्या गुणवत्तेसाठी कमी योग्य ठरते. जमिनीचा पोत जपण्यासाठी आणि त्यातील पोषक तत्त्व टिकवण्यासाठी शेतात योग्य प्रमाणात सेंद्रिय खतांचा वापर करावा. शेतात नैसर्गिक खतं, कम्पोस्ट खतं, किंवा गोठे खतं घातली तर मातीची गुणवत्ता आणि उत्पादनक्षमता सुधारते.
मातीची तयारी
ड्रॅगन फ्रूटसाठी लागवडीपूर्वी मातीचं योग्य नियोजन आणि तयारी करणं गरजेचं आहे. शेतात एकदा खोल नांगरणी करून माती हलकी करावी, त्यामुळे पाण्याचा निचरा अधिक चांगला होतो. त्यानंतर दोनदा कुळवून माती भुसभुशीत केली तर पिकाची मुळं मातीमध्ये चांगल्या प्रकारे पसरू शकतात. मातीमध्ये सेंद्रिय घटकांचं प्रमाण वाढवण्यासाठी शेतात योग्य प्रमाणात सेंद्रिय खतं, शेणखत आणि ह्युमस खत घालणं आवश्यक आहे. खतामुळे जमिनीचा पोत सुधारतो, मुळांना पोषण मिळतं आणि पिकाची वाढ उत्तम होते.
शेतकऱ्यांनी लक्षात घ्यावं की ड्रॅगन फ्रूटसाठी मातीमधील ओलावाचं प्रमाण नियंत्रित ठेवणं आवश्यक आहे. दररोज पाणी देण्याची आवश्यकता नाही, परंतु उन्हाळ्यात पाण्याची मात्रा वाढवावी लागते. योग्य तापमान आणि मातीच्या पोताचं जतन करून आपण ड्रॅगन फ्रूटचं उत्तम उत्पादन घेऊ शकतो.
३. ड्रॅगन फ्रूट लागवड कशी करायची?
ड्रॅगन फ्रूटच्या यशस्वी लागवडीसाठी योग्य प्रकारे जमीन तयार करणे, योग्य रोपे निवडणे आणि लागवडीसाठी योग्य पद्धतींचा वापर करणे आवश्यक आहे. खाली याची सविस्तर माहिती दिली आहे.
१. जमीन तयार करणे
सर्वात प्रथम, जमिनीची नीट मशागत करणं आवश्यक आहे. जमिनीत खोलवर नांगरणी करून माती हलकी आणि भुसभुशीत केली जाते. यामुळे मातीचा पाण्याचा निचरा सुधारतो आणि वेलींच्या मुळांना चांगले पोषण मिळते. नांगरणी झाल्यावर जमिनीत सेंद्रिय खत, जसे की गोठे खत, कम्पोस्ट किंवा शेणखत, मिसळलं जातं. यामुळे मातीच्या पोषक घटकांमध्ये वाढ होते, जे ड्रॅगन फ्रूटच्या निरोगी वाढीसाठी अत्यंत आवश्यक आहे.
ड्रॅगन फ्रूटच्या वेली उंच वाढतात आणि त्यांना आधाराची गरज असते. शेतात साधारणपणे ५-६ फूट उंच खांब ठरावीक अंतराने लावले जातात, जे वेलींसाठी आधार देतात. या खांबांवर वेली बांधल्या जातात, ज्यामुळे फळांचे वजन व्यवस्थित सांभाळलं जातं आणि फळांची गुणवत्ता कायम राहते.
२. रोपे निवडणे
ड्रॅगन फ्रूटची लागवड करताना योग्य रोपे निवडणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. स्थानिक नर्सरीतून उपलब्ध असलेल्या प्रमाणित आणि दर्जेदार रोपांची निवड करावी. काही नर्सरीतून विशिष्ट प्रशिक्षण घेऊन रोपे मिळतात, ज्यामुळे रोपांची उगवण आणि उत्पादकता वाढते.
ड्रॅगन फ्रूटची वेल एकदा वाढली की त्यावरून अनेक वर्षं फळं मिळू शकतात. लागवड केलेल्या वेली योग्य प्रकारे वाढल्या की, त्यांच्यावर साधारणपणे दुसऱ्या वर्षापासून फळ येऊ लागतात, आणि एकाच वेलीवरून २० वर्षांपर्यंत उत्पादन घेता येतं.
३. अंतर ठेवून लागवड
लागवडीसाठी योग्य अंतर ठेवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक वेलीमध्ये साधारण २.५ मीटरचं अंतर ठेवलं पाहिजे, कारण या वेलींना वाढायला भरपूर जागा मिळणं आवश्यक असतं. प्रत्येक वेलीला आधारासाठी एक खांब वापरला जातो. प्रत्येक खांबावर एक वेल बांधली जाते आणि त्याच्यावर आधारासाठी दोऱ्यांचा वापर केला जातो, जेणेकरून वेल मोकळेपणाने वाढू शकेल.
हे अंतर ठेवल्यामुळे प्रत्येक वेलीला पुरेशी जागा आणि हवा मिळते, ज्यामुळे त्यांची वाढ चांगली होते. यामुळे फळांना पुरेसा सूर्यप्रकाश आणि हवेशीर वातावरण मिळतं, ज्यामुळे उत्पादनात गुणवत्ता येते.
४. लागवडीसाठी पद्धती
ड्रॅगन फ्रूट लागवडीसाठी वेलींच्या शेंडा (काटे) कापून त्यांचे रोप तयार केले जाते. या रोपांची लागवड साधारणपणे वर्षाच्या उन्हाळ्याच्या सुरुवातीला केली जाते. एका खांबावर ३ ते ४ वेलांची लागवड करता येते. प्रत्येक रोप साधारण ३० सेंटीमीटर खोल खड्ड्यात लावून त्यावर माती, सेंद्रिय खत आणि थोडं पाणी घालून त्याची सुरुवात केली जाते.
लागवडीच्या पद्धतीमुळे वेलींना चांगले पोषण मिळते आणि मुळांची वाढ चांगली होते. रोपे लावल्यानंतर त्यांची योग्य निगा राखावी, कारण सुरुवातीच्या काळात पाणी देण्याची आवश्यकता असते.
५. पाण्याचं व्यवस्थापन
ड्रॅगन फ्रूटची वेल कमी पाण्यावर तग धरू शकते, मात्र सुरुवातीच्या काळात त्यांना नियमित पाणी दिलं पाहिजे. उन्हाळ्यात पाण्याची मात्रा थोडी वाढवावी लागते. ड्रिप सिंचन पद्धतीने पाणी देणं हे उत्तम ठरतं, कारण यामुळे मुळांपर्यंत योग्य प्रमाणात पाणी पोहोचतं आणि मातीतील ओलावा टिकून राहतो.
६. खत व्यवस्थापन
ड्रॅगन फ्रूटच्या वेलींना नियमित खत देणं आवश्यक आहे. लागवड करताना सेंद्रिय खत वापरणं उत्तम असतं. त्यानंतर दर वर्षी झाडांना जैविक खत, नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियम यांचं संतुलित मिश्रण देणं फायद्याचं ठरतं.
७. कीड आणि रोग नियंत्रण
ड्रॅगन फ्रूट पिकाला काही विशिष्ट कीड आणि रोगांचा धोका असतो, जसं की बुरशी, पांढरी माशी, किंवा इतर कीटक. वेळोवेळी जैविक कीटकनाशकांचा वापर करून कीड आणि रोग नियंत्रित करता येतात. योग्य नियोजन आणि काळजी घेतल्यास या समस्या कमी होऊ शकतात.
ड्रॅगन फ्रूटच्या लागवडीसाठी नीट नियोजन, योग्य अंतर, मातीची मशागत, पाणी आणि खत व्यवस्थापन, कीड आणि रोग नियंत्रण याचा विचार करून लागवड करावी. त्यामुळे उत्पादनात वाढ होते, आणि हे फळ शेतीतील एक लाभदायक व्यवसाय ठरू शकतो.
४.ड्रॅगन फ्रूट शेतीचे फायदे
ड्रॅगन फ्रूट शेती हे शेतकऱ्यांसाठी एक लाभदायक आणि आधुनिक व्यवसाय ठरत आहे. या फळाच्या शेतीत अनेक फायदे आहेत, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना जास्त नफा आणि कमी जोखमीसह उत्पन्न मिळतं. चला, यातील प्रमुख फायद्यांवर सविस्तर चर्चा करूया.
१. पाण्याचा कमी वापर
ड्रॅगन फ्रूट हे पाणी कमी असलेल्या भागातदेखील छान वाढू शकणारं पीक आहे. हे फळ कॅक्टस कुटुंबातलं असल्यामुळे त्याच्या मुळांना कमी पाण्यावर टिकण्याची ताकद आहे. यामुळे मराठवाडा, विदर्भ यांसारख्या कोरड्या प्रदेशातही हे फळ उत्तम वाढतं. पाण्याची समस्या असलेल्या शेतकऱ्यांसाठी हे एक फायदेशीर पर्याय ठरतो. यामुळे पाण्याची बचत होत असल्यामुळे शेतीसाठी आर्थिकदृष्ट्या कमी खर्चात जास्त फायदा मिळवता येतो.
२. अधिक उत्पादन
ड्रॅगन फ्रूट पीक घेताना कमी जागेत जास्त उत्पादन मिळवता येतं. साधारणतः एका एकर क्षेत्रात योग्य व्यवस्थापन केल्यास चांगलं उत्पादन मिळवता येतं. ड्रॅगन फ्रूटच्या वेलीला एकदा व्यवस्थित आधार दिल्यावर आणि योग्य प्रकारे देखभाल केल्यास त्यावरून २० वर्षांपर्यंत फळं मिळतात. एकाच खांबावरून अनेक वर्षं सतत उत्पादन मिळतं, यामुळे इतर पिकांच्या तुलनेत शेतकऱ्यांना दरवर्षी लागवड करण्याची आवश्यकता नसते.
३. जास्त नफा
ड्रॅगन फ्रूटची मागणी शहरांमध्ये आणि परदेशातही झपाट्याने वाढत आहे. सध्या भारतीय बाजारात याचं प्रति किलो १५० ते २०० रुपयांपर्यंत विक्री मूल्य आहे. कमी उत्पादन खर्च आणि वाढलेल्या मागणीमुळे हे फळ शेतकऱ्यांसाठी खूप नफ्याचं ठरतं.
हे फळ उच्च बाजारमूल्य असलेलं असल्यामुळे उत्पन्नाचे प्रमाण अधिक आहे. ड्रॅगन फ्रूट फक्त भारतातच नाही, तर आंतरराष्ट्रीय बाजारातही निर्यात केलं जातं. अशा प्रकारे, स्थानिक आणि परदेशी ग्राहकांच्या मोठ्या मागणीमुळे शेतकऱ्यांना जास्त फायदा मिळतो.
४. आरोग्यदायी आणि मागणी असलेलं फळ
ड्रॅगन फ्रूट हे आरोग्यासाठी अत्यंत फायदेशीर आहे. यात अँटीऑक्सिडंट्स, विटामिन सी, कॅल्शियम, फायबर, आणि विविध पोषक घटक आहेत, ज्यामुळे हे फळ आरोग्यदायी ठरतं. आरोग्याबद्दल जागरूक असलेल्या ग्राहकांमध्ये याची लोकप्रियता वाढली आहे. वजन कमी करणं, पचन सुधारणं, रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवणं, आणि त्वचेला पोषण देणं अशा अनेक फायद्यांमुळे हे फळ लोकांच्या रोजच्या आहाराचा भाग बनत आहे.
५. कमी जोखमीचं पीक
ड्रॅगन फ्रूटची वेल अधिक मजबूत असल्याने वातावरणातील बदलांमुळे फारसा प्रभाव पडत नाही. यामुळे हवामानात बदल झाले तरी उत्पादनाची गुणवत्ता कमी होत नाही. ड्रॅगन फ्रूट हे कीड आणि रोग प्रतिकारक पीक आहे, ज्यामुळे या पिकावर कीड नियंत्रणासाठी विशेष खर्च करण्याची गरज कमी असते. त्यामुळे शेतकऱ्यांसाठी हे कमी जोखमीचं आणि विश्वासार्ह पीक ठरतं.
६. दीर्घकालीन उत्पादन
ड्रॅगन फ्रूटच्या वेली एकदा तयार झाल्यावर त्या १५-२० वर्षे सतत फळ देतात. त्यामुळे प्रत्येक वर्षी नव्याने लागवड करण्याची गरज नसते, आणि फक्त देखभालीसाठीच थोडा खर्च करावा लागतो. दीर्घकालीन उत्पन्नाच्या दृष्टिकोनातून पाहिलं तर शेतकऱ्यांसाठी हे एक दीर्घकालीन नफा देणारं पीक ठरू शकतं.
७. पर्यावरणीय फायदे
ड्रॅगन फ्रूटच्या वेलींचा पर्यावरणावर अनुकूल परिणाम होतो. कमी पाण्याचा वापर आणि जास्त उत्पादनाच्या कारणामुळे ही वेल पर्यावरणपूरक शेतीसाठी अनुकूल आहे. तसेच, या पिकामुळे जमिनीचा पोत टिकून राहतो, कारण पाण्याचा वापर कमी असल्याने मातीचा ऱ्हास कमी होतो. पर्यावरणासाठी अनुकूल असल्यामुळे ड्रॅगन फ्रूटची शेती टिकाऊ शेतीला चालना देते.
ड्रॅगन फ्रूट शेतीमध्ये कमी पाण्याचा वापर, अधिक उत्पादन, जास्त नफा, आणि आरोग्यासाठी लाभदायक फळ असल्याने शेतकऱ्यांसाठी एक उत्तम व्यवसाय ठरतो. दीर्घकालीन उत्पन्न देणारं, कमी जोखमीचं, आणि पर्यावरणपूरक असं हे पीक आधुनिक शेतीसाठी फायदेशीर पर्याय आहे.
५.ड्रॅगन फ्रूट शेतीसाठी व्यवस्थापन आणि तंत्रज्ञान
ड्रॅगन फ्रूट शेतीत जास्त मेहनत आणि पाण्याचा वापर कमी असला तरी, योग्य व्यवस्थापन आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास उत्पादन क्षमता आणि फळांची गुणवत्ता वाढवता येते. या पिकाच्या शेतीसाठी सिंचन, खतं, निगा आणि कीड नियंत्रणासंबंधी योग्य पद्धती जाणून घेऊया.
१. सिंचन व्यवस्था
ड्रॅगन फ्रूट पिकासाठी फार मोठ्या प्रमाणात पाण्याची गरज नसते. हा पिक कॅक्टस कुटुंबातील असल्याने त्याला कमी पाण्यावरही चांगलं उत्पादन देता येतं. पण याचं उत्पादन अधिक वाढवण्यासाठी ठिबक सिंचन पद्धती उत्तम ठरते.
- ठिबक सिंचन: ठिबक सिंचन पद्धतीत दोन आठवड्यांत एकदा पाणी दिलं तरी ड्रॅगन फ्रूटची गरज पूर्ण होते. ठिबक सिंचनामुळे पाणी थेट मुळांपर्यंत पोहोचतं, त्यामुळे पाण्याची बचत होते आणि मातीची ओल टिकून राहते. ठिबक सिंचनाच्या माध्यमातून कमी पाण्यात अधिक उत्पादन मिळवता येतं.
- पाण्याचं प्रमाण: एकूण क्षेत्रफळावर अवलंबून पाण्याचं योग्य प्रमाण निश्चित करावं. उन्हाळ्यात काही प्रमाणात अधिक पाणी द्यावं लागतं, पण पावसाळ्यात पाणी साठवण्यासाठी योग्य निचरा करावा, जेणेकरून मुळं पाण्यात सडू नयेत.
२. खतं आणि निगा
ड्रॅगन फ्रूटच्या उत्पादनासाठी योग्य प्रकारचं खत वापरणं महत्त्वाचं आहे. सेंद्रिय खतं, जैविक पदार्थ, आणि नैसर्गिक खते यामुळे फळांची गुणवत्ता वाढते आणि फळाला विशेष पोषण मिळतं.
- सेंद्रिय खतं: ड्रॅगन फ्रूट शेतीत सेंद्रिय खतांचा वापर करणं फायदेशीर ठरतं. कंपोस्ट खत, गोमूत्र, गायीचं शेणखत यांचा वापर करून मातीचा पोत टिकून राहतो आणि पिकाला नैसर्गिक पोषण मिळतं. सेंद्रिय खतं वापरण्यामुळे फळांची चव अधिक छान लागते आणि ते आरोग्यदायी ठरतं.
- खत देण्याची वेळ: सामान्यतः वर्षातून दोनदा खत देणं आवश्यक असतं. पहिलं खत लागवडीच्या वेळी आणि दुसरं खत फुलोरा आणि फळांची वाढ सुरू असताना दिलं जातं. या वेळेला दिलेलं खत फळांची संख्या आणि त्यांची गुणवत्ता वाढवण्यास मदत करतं.
- जैविक खतं: निंबोळी पेंड, आंबेहळद पावडर यांसारखी जैविक खतं मातीची संरचना टिकवतात आणि मुळांना पोषण पुरवतात. जैविक खतं वापरल्याने मातीच्या उष्णतेवर परिणाम होतो आणि पर्यावरणीय संतुलन साधलं जातं.
३. कीड आणि रोग नियंत्रण
ड्रॅगन फ्रूट पिकाला सामान्यतः किडींचा फारसा त्रास नसतो. मात्र, मुळं खराब होणं, फळं सडणं, वेलीत कीड होणं यांसारखे काही सामान्य रोग किंवा कीडी लागू शकतात. जैविक पद्धतीने त्यावर नियंत्रण मिळवणं चांगलं असतं.
- कीड नियंत्रण: किडींच्या समस्येसाठी निंबोळी अर्क किंवा जैविक कीटकनाशकं वापरणं लाभदायक ठरतं. रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर न करता नैसर्गिक पद्धतीने कीड नियंत्रण करणं फायदेशीर ठरतं.
- रोग नियंत्रण: ड्रॅगन फ्रूटच्या वेलीवर रोग येण्याची शक्यता कमी असली तरी गरज पडल्यास नैसर्गिक जैविक मिश्रण वापरून किडींचं नियंत्रण करता येतं. पावसाळ्यात मुळांच्या भागात पाणी साचू नये याची काळजी घ्यावी, कारण पाणी साचल्याने मुळं सडण्याचा धोका असतो.
- मुळांची निगा: मुळांची नीट निगा राखण्यासाठी मातीचा निचरा होणं अत्यावश्यक आहे. मुळं सडू नयेत म्हणून जमिनीवरून अतिरिक्त पाणी बाहेर काढावं.
४. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर
ड्रॅगन फ्रूटच्या शेतीत आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास, कमी खर्चात जास्त उत्पादन मिळवता येतं. ठिबक सिंचन, प्लास्टिक मल्चिंग, आणि सौरऊर्जा पंप यासारख्या तंत्रज्ञानामुळे पाण्याचं आणि श्रमांचं योग्य व्यवस्थापन करता येतं.
- प्लास्टिक मल्चिंग: ड्रॅगन फ्रूटच्या रोपांच्या आसपास प्लास्टिक मल्चिंग केल्यास जमिनीतील ओल टिकून राहते. मल्चिंगमुळे तणांचा त्रास कमी होतो आणि पाण्याची बचत होते.
- सौरऊर्जा पंप: पाणी देण्यासाठी सौरऊर्जा पंप वापरल्यास विजेचा खर्च कमी होतो. ग्रामीण भागात वीज पुरवठा कमी असला तरी, सौरऊर्जेचा वापर करून पाण्याची गरज भागवता येते.
योग्य व्यवस्थापन आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीनं ड्रॅगन फ्रूटच्या शेतीत जास्त उत्पादन घेता येतं. सिंचन व्यवस्थापन, जैविक खतं, कीड नियंत्रण, आणि आधुनिक साधनांचा वापर करून पिकाची गुणवत्ता राखता येते आणि नफ्यात वाढ करता येते.
६.ड्रॅगन फ्रूटच्या विक्रीसाठी बाजारपेठ आणि विक्रीचे मार्ग
ड्रॅगन फ्रूटचं उत्पादन घेतल्यानंतर त्याची विक्री करणे हे यशस्वी शेतीचा महत्त्वाचा टप्पा आहे. भारतीय आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत याची मागणी दिवसेंदिवस वाढत आहे. योग्य विक्री धोरणांमुळे शेतकऱ्यांना अधिक फायदा होऊ शकतो. चला, ड्रॅगन फ्रूटसाठी बाजारपेठ आणि विक्रीचे विविध मार्ग सविस्तरपणे जाणून घेऊया.
१. स्थानिक बाजारपेठ
ड्रॅगन फ्रूट विक्रीसाठी आपल्या जवळच्या स्थानिक बाजारपेठेचा विचार करणे सोयीचं आणि फायदेशीर ठरू शकतं.
- फळ विक्री केंद्रे: स्थानिक फळ विक्रेते किंवा फळांची मंडई हे फळ विक्रीचे सर्वात सोपे आणि थेट मार्ग आहे. स्थानिक विक्रेत्यांशी संपर्क साधल्यास उत्पादन लगेच विकलं जाऊ शकतं आणि वाहतूक खर्चही कमी होतो.
- सुपरमार्केट आणि किरकोळ दुकानं: आजकाल सुपरमार्केटमध्ये ड्रॅगन फ्रूटसारखी विदेशी फळं मोठ्या प्रमाणात विकली जातात. त्यामुळे, सुपरमार्केट आणि किरकोळ दुकानांना थेट पुरवठा केल्यास बाजारपेठ मिळवता येते आणि चांगला दरही मिळतो.
२. हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्स
ड्रॅगन फ्रूट हा एक आकर्षक दिसणारा आणि आरोग्यदायी फळ असल्याने हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्समध्ये त्याची मागणी आहे.
- हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्ससाठी थेट विक्री: अनेक हॉटेल्स, रिसॉर्ट्स, आणि कॅफे ड्रॅगन फ्रूटचा वापर सलाड्स, डेजर्ट्स, ज्यूसेस आणि स्मूदीज बनवण्यासाठी करतात. थेट हॉटेल्सना फळ पुरवल्यास शेतकऱ्याला चांगला फायदा मिळतो, कारण इथे फळांचा दर अधिक असतो.
- हेल्थ आणि वेलनेस सेंटर्स: ड्रॅगन फ्रूट आरोग्यदायी असल्याने याची मागणी हेल्थ सेंटर्स आणि वेलनेस क्लिनिक्समध्ये आहे. फळांमधील अँटीऑक्सीडंट्स आणि पोषक घटकांमुळे ते डाएट प्रोग्राममध्ये समाविष्ट केलं जातं.
३. थेट ग्राहकांना विक्री
ड्रॅगन फ्रूटचं उत्पादन थेट ग्राहकांपर्यंत पोहोचवणं शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरू शकतं.
- फळ स्टॉल किंवा स्वतःचा शेतकरी बाजार: स्वतःचा फळ स्टॉल उभारून, शेतकरी थेट ग्राहकांशी संपर्क साधू शकतो. अशा थेट विक्रीमुळे फायदा वाढतो आणि शेतकरी ग्राहकांच्या अपेक्षा, मागणी आणि अभिप्राय समजू शकतो.
- सामाजिक माध्यमं आणि ऑनलाइन मार्केटिंग: सोशल मीडियाचा वापर करून ग्राहकांपर्यंत थेट पोहोचता येतं. फेसबुक, इन्स्टाग्राम, व्हॉट्सअ‍ॅप यांचा वापर करून, ड्रॅगन फ्रूटच्या विक्रीसाठी सहज ऑर्डर घेता येते.
४. ऑनलाइन ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म
सध्याच्या डिजिटल युगात, ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मद्वारे थेट ग्राहकांपर्यंत पोहोचता येतं. ई-कॉमर्सच्या मदतीनं संपूर्ण भारतात आणि परदेशांतही ड्रॅगन फ्रूटची विक्री करणं सोपं झालं आहे.
- ई-कॉमर्स वेबसाइट्स: अ‍ॅमेझॉन, फ्लिपकार्ट, बिग बास्केट यांसारख्या ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मवर थेट नोंदणी करून ड्रॅगन फ्रूटची विक्री करता येते. या वेबसाइट्सवर फळांची जाहिरात केल्यास शेतकऱ्याला संपूर्ण देशभरात विक्रीची संधी मिळते.
- शेतकऱ्यांसाठी विशेष ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्स: आता अनेक ई-कॉमर्स कंपन्या थेट शेतकऱ्यांकडून ग्राहकांपर्यंत पोहोचण्यासाठी विशिष्ट प्लॅटफॉर्म्स देतात. यामुळे शेतकऱ्याला चांगली किंमत मिळते आणि दरम्यानचे खर्च कमी होतात.
५. आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठ (निर्यात)
ड्रॅगन फ्रूटला परदेशांत मोठी मागणी आहे. योग्य प्रमाणात उत्पादन झाल्यास आणि सरकारच्या परवानगीद्वारे हे फळ परदेशात निर्यात करता येतं.
- निर्यात कंपन्यांशी संपर्क: अनेक भारतीय निर्यात कंपन्या ड्रॅगन फ्रूटसारख्या विदेशी फळांची निर्यात करतात. अशा कंपन्यांशी संपर्क साधल्यास शेतकरी निर्यातीतून फायदा मिळवू शकतो.
- परदेशी बाजारपेठेचा अभ्यास: परदेशांत या फळाला चांगली किंमत मिळत असल्याने, योग्य प्रमाणात आणि चांगल्या पद्धतीने पॅकिंग केल्यास ग्राहकांकडून प्रतिसाद मिळतो.
६. कृषी प्रक्रिया उद्योग
ड्रॅगन फ्रूटपासून विविध उत्पादने तयार करून त्यांची विक्री करणं हे एक अतिरिक्त उत्पन्नाचं साधन आहे.
- ज्यूस, जॅम आणि कॅन्ड फ्रूट्स: ड्रॅगन फ्रूटपासून ज्यूस, जॅम आणि फळांच्या कॅन्सची निर्मिती करून स्थानिक किंवा राष्ट्रीय बाजारपेठेत विक्री करता येते.
- औषधी आणि कॉस्मेटिक उत्पादने: ड्रॅगन फ्रूटमध्ये असलेल्या पोषक घटकांमुळे याचा वापर अनेक औषधी आणि कॉस्मेटिक उत्पादनांमध्ये केला जातो.
ड्रॅगन फ्रूटसाठी एक मोठी आणि विविधतापूर्ण बाजारपेठ आहे. स्थानिक विक्री, थेट ग्राहक विक्री, हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्स, ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म, आणि निर्यात यांसारख्या विविध माध्यमांतून शेतकरी आपलं उत्पादन विकू शकतो. यामुळे शेतकऱ्याला चांगला नफा मिळू शकतो आणि उत्पादनाच्या गुणवत्तेमुळे बाजारपेठेत आपली वेगळी ओळख निर्माण करता येते.
ग्रामीण भागात स्वताचा स्टार्टअप कसा सुरु करावा आणि वाढवावा – संपूर्ण माहिती – आपला बिझनेस
७. ड्रॅगन फ्रूट शेतीतील आव्हाने
ड्रॅगन फ्रूट शेती एक नवा आणि फायदेशीर व्यवसाय असला तरी, त्यात काही आव्हाने देखील आहेत. या आव्हानांचा सामना करत असताना योग्य नियोजन आणि कष्टांची आवश्यकता आहे. चला, त्याच्यावर सविस्तर चर्चा करूया.
१. प्रारंभिक खर्च
ड्रॅगन फ्रूट शेतीला प्रारंभिक खर्च खूप असतो. हे फळ एकूणच उच्च गुणवत्तेचं आणि टिकाऊ पीक आहे, पण सुरुवातीला त्यावर काही आवश्यक भांडवल लागतं. या खर्चामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- खांब आणि आधार: ड्रॅगन फ्रूट वेली उंच वाढतात आणि त्यांना एक मजबूत आधार आवश्यक असतो. म्हणून ५-६ फूट उंच खांब आणि मजबूत तारा घालावे लागतात. या खांबांची आणि तारांची किंमत खूप असू शकते, विशेषतः सुरूवातीला.
- रोपे आणि लावणी: स्थानिक नर्सरीतून किंवा व्यावसायिक शेती सल्लागारांकडून चांगली गुणवत्ता असलेली रोपे खरेदी केली पाहिजेत. ही रोपे जास्त किमतीची असू शकतात. एकदा रोपे खरेदी केली की, त्यांची योग्य पद्धतीने लागवड केली पाहिजे.
- सिंचन आणि सेंद्रिय खतांचा खर्च: ड्रॅगन फ्रूटसाठी ठिबक सिंचनाची आवश्यकता असते. यासाठी आवश्यक असलेल्या पाईपलाइन, पंप, सिंचन यंत्रणा आणि सेंद्रिय खतांसाठी एक गोळा भांडवल लागतो.
हे सर्व प्रारंभिक खर्च शेतकऱ्यांना सुरूवातीला जास्त वाटू शकतात, पण एकदा शेती व्यवस्थित लागली की ते कमी होऊ शकतात आणि नफा सुरू होतो.
२. मागणीची निश्चिती नाही
ड्रॅगन फ्रूट भारतात एक नवीन फळ आहे आणि त्याच्या विक्रीवर एक निश्चित मागणी नाही. ही एक समस्या असू शकते कारण:
- नवीन फळ: भारतातील अनेक शेतकऱ्यांसाठी ड्रॅगन फ्रूट हा एक नवीन पर्याय आहे, आणि त्याची मागणी किती वाढेल हे सांगणं कठीण आहे. अनेक शेतकऱ्यांनी त्याची लागवड केली तरी त्यांना विक्रीची अचूक व वेळोवेळी माहिती नसते, त्यामुळे काही वेळा शेतकऱ्यांना निर्यात किंवा स्थानिक बाजारपेठेत त्याची विक्री करणे आव्हान ठरू शकते.
- मागणीचा उतार: एकदा ड्रॅगन फ्रूटच्या बाजारात जेव्हा अधिक प्रमाणात उत्पादन होईल, तेव्हा मागणी-आपूर्तीत असंतुलन येण्याची शक्यता आहे. यामुळे किंमती कमी होऊ शकतात, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना नुकसान होऊ शकते.
या समस्येचा सामना करण्यासाठी शेतकऱ्यांना बाजारपेठेचे आणि ग्राहकांचे विश्लेषण करण्याची गरज आहे. त्यांना सध्याच्या ट्रेंडसाठी जागरूक राहणे आवश्यक आहे, जेणेकरून त्यांची विक्री सुरळीत चालू राहू शकेल.
३. हवामान बदल
हवामानातील बदल देखील ड्रॅगन फ्रूट शेतीसाठी एक मोठं आव्हान असू शकतं. ह्या फळाला खास तापमान आणि हवामान आवश्यक असतं, आणि जर ते बदललं तर उत्पादनावर त्याचा परिणाम होऊ शकतो. काही प्रमुख हवामानाच्या समस्यांवर विचार करूया:
- अतिवृष्टी: ड्रॅगन फ्रूट पिकांना अतिवृष्टी किंवा खूप जास्त पावसाची आवश्यकता नसते. जास्त पाणी असलेल्या ठिकाणी कदाचित मातीची निचरा क्षमता कमी होईल, ज्यामुळे मुळांमध्ये सडू शकतो. जास्त पाणी त्याच्या उत्पादनावर वाईट प्रभाव टाकू शकते.
- थंड हवामान: ड्रॅगन फ्रूटला उष्ण तापमान अधिक अनुकूल असतो. खूप थंड हवामानामुळे पिकाच्या विकासात अडथळे येऊ शकतात, आणि परिणामी कमी उत्पादन होऊ शकतं. थंड हवामानात हे पीक व्यवस्थित वाढत नाही, म्हणून शेतकऱ्यांना हवामानाचा अंदाज घेऊन लागवड करणे आवश्यक आहे.
- हवामानाच्या बदलांचा अंदाज: शेतकऱ्यांनी हवामान बदलांची भविष्यवाणी करणाऱ्या तंत्रज्ञानाचा उपयोग केला पाहिजे, जेणेकरून योग्य वेळी उपाययोजना केली जाऊ शकते. जर हवामान बदलाचा इशारा मिळाल्यास शेतकऱ्यांनी तातडीने आपल्या पिकांचा पुरेशी काळजी घेतली पाहिजे.
४. कीड आणि रोग नियंत्रण
ड्रॅगन फ्रूटच्या वेलीवर कमी किडींचा त्रास होतो, पण कधी कधी त्यांना झाडावर किडी आणि रोगांचा फटका बसू शकतो. योग्य नियंत्रण न केल्यास याचा परिणाम मोठ्या प्रमाणात होऊ शकतो. शेतकऱ्यांना विशेषत: जैविक कीटकनाशकांचा वापर करून या किडींवर नियंत्रण ठेवणे आवश्यक आहे.
ड्रॅगन फ्रूट शेती एक अत्यंत फायदेशीर व्यवसाय ठरू शकतो, पण त्याच्याशी संबंधित काही आव्हाने देखील आहेत. सुरुवातीला प्रारंभिक खर्च, विक्रीची अनिश्चितता, हवामानातील बदल आणि कीड नियंत्रण यासारख्या समस्यांचा सामना शेतकऱ्यांना करावा लागतो. तरीही, योग्य नियोजन, व्यवस्थापन आणि तंत्रज्ञानाच्या मदतीने या आव्हानांचा सामना करून शेतकऱ्यांना ड्रॅगन फ्रूट शेतीतून चांगला नफा मिळवता येऊ शकतो.
८. सरकारी योजना आणि सहाय्य
भारत सरकार शेतकऱ्यांसाठी विविध योजनांचे आयोजन करते ज्यामुळे त्यांना शेतीच्या विकासासाठी आवश्यक असलेले आर्थिक सहाय्य, तंत्रज्ञान, यांत्रिकीकरण आणि शेतकरी कल्याण कार्यक्रम मिळवता येतात. ड्रॅगन फ्रूट शेतीसाठीही काही विशेष सरकारी योजना उपलब्ध आहेत, ज्यांचा उपयोग शेतकऱ्यांना पीकाच्या लागवडीला प्रोत्साहन देण्यासाठी केला जाऊ शकतो. चला, या योजनांवर सविस्तर चर्चा करूया.
१. प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना (PM-Kisan)
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना (PM-Kisan) ही एक महत्त्वाची योजना आहे जी भारत सरकारकडून शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य पुरवते. या योजनेच्या अंतर्गत, लहान आणि मध्यम शेतकऱ्यांना प्रति वर्ष ६,००० रुपये मिळतात. याची अंमलबजावणी केंद्र सरकारद्वारे केली जाते आणि हे सहाय्य शेतकऱ्यांना त्यांच्या कृषी कामकाजासाठी वापरता येते.
- वापराचे उद्दीष्ट: या योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांना शेतमालाच्या उत्पादनाच्या खर्चात मदत करणे आहे. त्यासोबतच शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्याचा प्रयत्न आहे.
- आवश्यकता: या योजनेसाठी शेतकऱ्यांना किमान २ हेक्टर जमिनीचे मालक असणे आवश्यक आहे. या योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांनी आधार कार्ड आणि बँक खात्याच्या विवरणासह पंजीकरण करणे आवश्यक आहे.
ड्रॅगन फ्रूट शेती संदर्भात: PM-Kisan योजनेच्या सहाय्याने शेतकऱ्यांना सामान्य कृषी खर्चासाठी आवश्यक आर्थिक सहाय्य मिळू शकते, जे त्यांना ड्रॅगन फ्रूटची लागवड आणि व्यवस्थापन करतांना उपयोगी पडू शकते.
२. शेतकरी अनुदान योजना
शेतकरी अनुदान योजना, विशेषत: ड्रॅगन फ्रूटच्या लागवडीसाठी, अनेक राज्य सरकारांद्वारे लागू केल्या जातात. यामध्ये शेतकऱ्यांना पीकाच्या लागवडीला आवश्यक असलेल्या तंत्रज्ञान, यांत्रिकीकरण आणि पायाभूत सुविधांसाठी अनुदान दिलं जातं. यामध्ये प्रमुखत: खालील गोष्टी समाविष्ट होतात:
- खांब आणि तारा: ड्रॅगन फ्रूटच्या वेलीला आधार देण्यासाठी खांब आणि तारा आवश्यक असतात. या अनुदानातून शेतकऱ्यांना खांब, तारांचे खर्च कमी करण्यासाठी मदत केली जाते.
- सिंचन व्यवस्थेचे सहाय्य: ड्रॅगन फ्रूटसाठी ठिबक सिंचन प्रणाली आवश्यक असते. यासाठी सिंचन यंत्रणा, पाईपलाइन आणि जलव्यवस्थापन तंत्रज्ञानासाठी अनुदान उपलब्ध असतो. शेतकऱ्यांना जलव्यवस्थापन आणि कमी पाणी वापरून उत्पादन क्षमता वाढवण्याची मदत मिळते.
- पाणी व्यवस्थापन आणि तंत्रज्ञान: ड्रॅगन फ्रूटच्या पिकासाठी योग्य सिंचन आणि पाणी व्यवस्थापन आवश्यक आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांना जलसंपदा आणि सिंचन यंत्रणा वापरण्यासाठी सरकारकडून अनुदान मिळवता येते.
३. कृषी विभाग सहाय्य योजना
कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना कृषी क्षेत्रातील नवीन तंत्रज्ञान, बाजारपेठेतील चांगल्या पद्धती, आणि योग्य व्यवस्थापनाच्या बाबतीत सहाय्य पुरविण्यासाठी विविध योजना तयार केल्या आहेत. या योजनांचा फायदा शेतकऱ्यांना ड्रॅगन फ्रूट शेतीसाठी नक्कीच होऊ शकतो:
- तंत्रज्ञान आणि प्रशिक्षण: कृषी विभाग शेतकऱ्यांना आधुनिक तंत्रज्ञान, पीक व्यवस्थापन, पाणी व्यवस्थापन, आणि खत वापराच्या योग्य पद्धतींबद्दल प्रशिक्षण पुरवतो. या प्रशिक्षणांमुळे शेतकऱ्यांना ड्रॅगन फ्रूटच्या शेतीसाठी आवश्यक असलेल्या ज्ञानाची वाव मिळते.
- उत्पादन गुणवत्ता सुधारणा: कृषी विभाग शेतकऱ्यांना उच्च गुणवत्ता असलेल्या उत्पादनाच्या दृष्टीने मार्गदर्शन करतो. ड्रॅगन फ्रूटच्या फळांच्या गुणवत्तेत सुधारणा घडवून आणण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करणे शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरते.
- आधुनिक उपकरणे: कृषी विभाग शेतकऱ्यांना यांत्रिकीकरणासाठी मदत करतो. ड्रॅगन फ्रूट शेतीसाठी आवश्यक असलेली यांत्रिक उपकरणे, जसे की ठिबक सिंचन यंत्रणा, खत टाकण्याची यंत्रणा, आणि इतर उपकरणांची खरेदीसाठी अनुदान दिलं जातं.
४. राज्यस्तरीय योजना
तुम्ही ज्या राज्यात ड्रॅगन फ्रूट शेती करत आहात, त्या राज्य सरकारकडूनदेखील काही विशिष्ट योजना उपलब्ध असू शकतात. काही राज्य सरकारे पिकांच्या लागवडीसाठी आणि शेतकऱ्यांच्या प्रगतीसाठी अनुदान व प्रोत्साहन देतात. या योजनांचा तपास करून शेतकऱ्यांनी त्या योजनांचा लाभ घेणे आवश्यक आहे.
उदाहरणार्थ, महाराष्ट्र सरकार विविध पिकांच्या शेतीसाठी विशेष योजनांचा प्रचार करत आहे आणि शेतकऱ्यांना शेती क्षेत्रात अधिक नफा मिळवण्यासाठी प्रोत्साहित करत आहे. काही राज्यांमध्ये ड्रॅगन फ्रूटसाठी विशेष योजना देखील लागू करण्यात आलेल्या आहेत.
ड्रॅगन फ्रूट शेतीसाठी सरकारी योजनांचा वापर करून शेतकऱ्यांना आर्थिक मदतीसह तंत्रज्ञान, यांत्रिकीकरण आणि पाणी व्यवस्थापनाच्या तंत्रज्ञानाचा फायदा मिळू शकतो. शेतकऱ्यांना सरकारच्या विविध योजनांचा फायदा घेऊन ड्रॅगन फ्रूट शेतीला एक फायदेशीर व्यवसाय म्हणून सुरू करता येऊ शकतो. यासाठी योग्य माहिती मिळवणे आणि योग्य पद्धतीने योजनांचा लाभ घेणे आवश्यक आहे.
महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी ड्रॅगन फ्रूट शेती एक अत्यंत फायदेशीर आणि यशस्वी व्यवसाय होऊ शकतो. कमी पाणी वापर, चांगला बाजारभाव, निर्यात संधी आणि आरोग्यदायी गुणधर्म यामुळे या पिकासाठी बाजारात मोठ्या मागणीचा अनुभव आहे. योग्य तंत्रज्ञान, प्रशासनाची मदत, आणि शासकीय योजनांचा फायदा घेतला तर शेतकऱ्यांना उत्तम नफा मिळवता येऊ शकतो. ड्रॅगन फ्रूट शेतीच्या यशस्वितेची क्षमता असलेली या व्यवसायास अनेक शेतकऱ्यांच्या जीवनात नवीन दिशा देऊ शकते.
